Kwantitatief inzicht voor juristen
Boekbespreking. Wie een bepaalde opleiding kiest om getallen te ontvluchten, komt zelfs bij een talige studie als rechten bedrogen uit. Wat bijvoorbeeld te denken van de officier van justitie die stelt dat de kans dat de verdachte recidiveert, 80% is? Of – een voorbeeld dat mij na aan het hart ligt – van de uitspraak van de Raad voor de rechtspraak dat na implementatie van het programma Kwaliteit en Innovatie rechtspraak (KEI) de doorlooptijden in het civiele proces in 2018 met liefst 40% zouden zijn afgenomen ten opzichte van vijf jaar eerder? Cijfers zijn voor de jurist van dagelijks belang. Toch pleegt diens numerical literacy, althans voor zover ik kan overzien, nauwelijks aan de orde te worden gesteld in het rechtencurriculum.
Het is dan ook toe te juichen dat Philip Hans Franses, hoogleraar toegepaste econometrie en marketingonderzoek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, met dit boek beoogt die lacune te vullen. Zonder onnodig in technische details te treden biedt hij de jurist de nodige handvatten om kwantitatieve data te kunnen gebruiken bij het oplossen van juridische vraagstukken.
De basis wordt gelegd in de eerste twee hoofdstukken, waarin de auteur respectievelijk enkele rekenkundige operaties (waaronder vermenigvuldigen, worteltrekken en rekenen met percentages) in herinnering brengt en verschillende statistische basisfiguren (zoals de mediaan, variantie en correlatie) behandelt. Vervolgens komen enkele enkelvoudige kansverdelingen aan de orde en beschrijft Franses het toetsen van hypothesen (hoofdstuk 3), waarna hij de twee hoofdstromingen binnen de statistiek – de klassieke en de bayesiaanse – bespreekt (hoofdstuk 4).
De kern van het boek wordt gevormd door hoofdstuk 5, waarin aan bod komt hoe met behulp van een enkelvoudig regressiemodel voorspellingen kunnen worden gemaakt. Een enkelvoudig regressiemodel stelt onderzoekers in staat de relatie tussen twee variabelen te bekijken: bestaat er een statistisch relevant verband tussen de uitkomstvariabele (afhankelijk) en de predictor (onafhankelijk)? In het zesde hoofdstuk wordt vervolgens aandacht besteed aan de vraag hoe de relatie tussen meer dan twee variabelen kan worden onderzocht. Dat gebeurt met behulp van een meervoudig regressiemodel. De berekeningen die daarbij om de hoek komen kijken zijn algauw zodanig complex dat men speciale rekenprogramma’s nodig heeft om ze te kunnen uitvoeren. In hoofdstuk 7 gaat Franses nader in op het maken en evalueren van voorspellingen, bijvoorbeeld door te bespreken ‘hoever vooruit’ kan worden voorspeld op basis van de beschikbare gegevens; in hoofdstuk 8 behandelt de auteur voorspelfouten en de lessen die daaruit kunnen worden getrokken. Afsluitend laat hij enkele algoritmes de revue passeren, die vooral hun waarde bewijzen als uitspraken moeten worden gedaan over enorme hoeveelheden data (hoofdstuk 9).
Franses geeft een mooi overzicht van de verschillende manieren waarop met kwantitatieve data kan worden omgegaan. Toch slaagt hij er niet steeds in inzichtelijk te maken wat nu precies het nut voor de jurist is van hetgeen hij bespreekt. Daarmee wordt de titel van het boek geen eer aangedaan. Dat de jurist moet kunnen optellen en aftrekken is evident, al is het maar om het aantal dossiers op zijn bureau te kunnen tellen. Maar wat baat het hem bijvoorbeeld als hij in staat is om meervoudige regressiemodellen te kunnen toepassen? De auteur zou er mijns inziens goed aan doen beter te benadrukken waarin voor de jurist de waarde is gelegen van het kwantitatieve inzicht dat hij biedt. Dat hoeft niet eens in de hoofdtekst, maar kan ook door de oefenopgaven waarmee ieder hoofdstuk wordt afgesloten en waarvan de antwoorden achterin het boek kunnen worden gevonden, juridisch in te steken. Opgaven die gebaseerd zijn op het eindklassement van de Formule 1 (hoofdstuk 3, opgave 2) of de dag in het jaar waarop het eerste kievitsei wordt gevonden (hoofdstuk 7, opgave 1) zijn amusant, maar laten niet zien in welke situaties de jurist iets heeft aan het statistisch armamentarium dat Franses hem voorschotelt. Dat doet enigszins af aan het pièce de résistance van het boek, bestaande in een voor eenieder heldere uiteenzetting van complexe statistische figuren. (YC)
P.H.B.F. Franses
Kwantitatief inzicht voor juristen
Boom Juridische studieboeken, Den Haag: Boom juridisch 2021, 206 p., € 39
Categorie: Boekbesprekingen