Metajuridica

De receptie van het Romeinse recht omtrent slavernij in de Nederlandse koloniën

D. de Vries

Post thumbnail De Nederlanders kwamen in de zeventiende eeuw in het bezit van verscheidene koloniale gebieden in zowel de ‘Oost’ als de ‘West’. In deze koloniën werden slaven gehouden. In de Nederlandse Gewesten waren er geen slaafgemaakten. Om de overzeese slavernij te reguleren liet de koloniale wetgever zich daarom inspireren door het Romeinse recht. Aan de hand van een tweetal voorbeelden wordt geïllustreerd dat de koloniale wetgever de Romeinse regels echter niet klakkeloos overnam, maar de toepassing van de regels liet afhangen van de omstandigheden in de koloniën en de door de koloniale overheid nagestreefde doelen.

Rode draad | Buiten Westen
april 2025
AA20250298

De rechter als beschermer van het ongeboren kind

Kritische kanttekeningen bij prenatale ondertoezichtstellingen, gedwongen keizersneden en de vervolging van zwangere vrouwen

L. ten Haaf

Post thumbnail Via de rechter wordt getracht om steeds verdergaande beschermingsmaatregelen voor het ongeboren kind af te dwingen, met als nieuwe ontwikkelingen toestemming voor een gedwongen keizersnede en een vervolging voor poging tot doodslag en mishandeling van de ongeborene. De vraag is echter of het wenselijk is dat de bescherming van het ongeboren leven aan de rechter wordt overgelaten en of het recht wel voldoende aanknopingspunten biedt om het ongeboren kind te beschermen tegen schadelijk gedrag van de zwangere vrouw.

Verdieping | Verdiepend artikel
mei 2025
AA20250337

De rechter als kwaliteitsbewaker van de advocatuur?

M.T. Beumers, F.Q. van de Pol

Een rechter bevindt zich in een unieke maar precaire positie om slecht presterende advocaten te signaleren. In het algemeen is het aan te moedigen dat rechters deze advocaten onder de aandacht brengen. De meest geëigende weg daarvoor is, volgens ons, een informele melding bij de president van de rechtbank of het hof. Bovenal is echter openheid en discussie over de signaleringsfunctie van rechters gewenst.

Opinie | Redactioneel
mei 2017
AA20170359

De rechter gaat digitaal… Nou en?

C.J.M. Klaassen

Post thumbnail Mag de rechter op eigen initiatief op zoek gaan naar informatie op het internet? En zo ja, hoe dient de rechter hiermee om te gaan ten opzichte van partijen?

Opinie | Opiniërend artikel
juni 2015
AA20150448

De rechter moet op zijn woorden passen

In hoeverre en op welke wijze mag de vrije meningsuiting van rechters beperkt worden?

P.P.T. Bovend'Eert

Post thumbnail

De rechter moet in het algemeen terughoudend zijn in publieke uitlatingen. Het vereiste van de rechterlijke onpartijdigheid en het vertrouwen in de rechtspraak vormen hiervoor de belangrijkste redenen. De beperking van de vrije meningsuiting van rechters kan aan de orde komen bij de uitoefening van diensttoezicht op rechters of in een wrakingsprocedure. De Hoge Raad oordeelde in 2014 een klacht over publieke uitlatingen van een rechterlijk ambtenaar ongegrond. De klachtbehandeling is echter in het algemeen geen geschikt middel om publieke uitlatingen te beoordelen van personen die een rechterlijke functie vervullen.

Opinie | Opiniërend artikel
mei 2015
AA20150366

De rechter: onafhankelijk en autonoom?

Rechtsvraag (334) Rechtsfilosofie

C.E. Smith

In deze rechtsvraag komen verschillende rechtsfilosofische rechtsvragen rondom de onafhankelijkheid en onpartijdigheid aan de orde in het kader van een civielrechtelijke casus aan de orde.

Perspectief | Rechtsvraag
december 2007
AA20071005

De rechter: onafhankelijk en autonoom?

Beantwoording rechtsvraag (334) rechtsfilosofie

C.E. Smith

Rechtsfilosofische rechtsvraag waarbij gekeken wordt naar de verjaringstermijn en de onafhankelijke rechter in een bepaalde zaak.

Perspectief | Rechtsvraag
mei 2008
AA20080386

De rechterlijke geest

Mindfulness ter cultivering van bewustzijn en gelijkmoedigheid

J.G.A. Kaptein-van Olst

In deze bijdrage wordt beredeneerd dat het cultiveren van mindfulness door rechters de kwaliteit van hun oordeelsvorming ten goede kan komen. De rol van rechterlijke intuïtie en emotie wordt belicht en het fenomeen ‘mindfulness’ wordt uitgelegd. Voorts besteedt de auteur aandacht aan de (wat haar betreft daarmee samenhangende) boeddhistische waarde ‘gelijkmoedigheid’ en doet zij de suggestie om deze waarde als seculiere notie van een bepaalde geestestoestand een rol te laten spelen binnen het normatieve kader voor rechterlijke oordeelsvorming.

Rode draad | Recht & Geest
juni 2021
AA20210625

De rechters zijn slechts spreekbuis van de wet

H.T.M. Kloosterhuis, C.E. Smith

“De rechters zijn slechts spreekbuis van de wet” (en willoze wezens). Toch? Harm Kloosterhuis & Carels Smith schrijven (uiteraard) over Montesquieu in deze column in de reeks Vijf minuten rechtsfilosofie voor het themanummer over de rechter in de trias politica.

Perspectief | Column
AA20200976

De rechtsstaat in het antropoceen

Over de dubbele erfenis van Montesquieu

W.J. Veraart

Post thumbnail In deze bijdrage wordt de stelling verdedigd dat het na de Urgenda-uitspraak van de Hoge Raad niet meer goed mogelijk is de rechtsstaat te beschermen zonder acht te slaan op de klimatologische omstandigheden die ons momenteel beroeren. Betoogd wordt dat de Urgenda-uitspraak ons in dat opzicht heeft teruggevoerd naar Montesquieu en juist niet van zijn denken verwijderd, zoals sommige critici beweren.

Opinie | Opiniërend artikel
oktober 2020
AA20200928

De regeling van abortus in het verenigde Duitsland

T. Barkhuysen

In het verenigde Duitsland gelden nu twee verschillende abortusregelingen: de liberale DDR-regeling, die van toepassing blijft in de deelstaten die voor de vereniging de DDR vormden, en een veel minder liberale regeling in de 'Westduitse' deelstaten. Op grond van het Einigungsvertrag moet de Duitse wetgever aan deze situatie voor het einde van 1992 een einde maken en één abortusregeling voor het verenigde Duitsland ontwerpen. In dit artikel wordt eerst het grondwettelijk kader geschetst waarbinnen een dergelijke regeling moet passen. Daarna worden de (juridische) mogelijkheden onderzocht om de DDR-regeling als regeling voor heel Duitsland in te voeren en daarmee een van de laatste restanten van het DDR-recht in het verenigde Duitsland te behouden.

Verdieping | Studentartikel
januari 1992
AA19920014

De Rhodische zeewet: te land en ter zee, niet in de lucht

De avarij-grosse regeling en haar historische wortels

F. Brandsma

Post thumbnail

De lex Rhodia begon zijn tocht op Rhodos, zeilde naar Rome, deed Bologna aan, belandde aan de Friese Zuiderzeekust, wist Oostenrijk te bereiken en vaart nog steeds op rivieren en zeeën. Frits Brandsma doet verslag van de reis.

Rode draad | Te land, ter zee en in de lucht
juni 2017
AA20170545