Online gokken: inzetten op verslavingspreventie
‘Maak dat kansspelaanbieders in Nederland aansprakelijk gesteld kunnen worden indien de onderzoeks- en zorgplicht niet naar behoren wordt uitgevoerd.’ Zo luidt het achtste advies van de Nationaal Rapporteur Verslavingen (NRV) in zijn rapport Gokken met Gezondheid (Schellekens 2023, p. 17). Aanleiding voor dit rapport zijn de zorgen over de groei van de online gokmarkt in Nederland. Deze toename lijkt (mede) te zijn veroorzaakt door de legalisering per 1 oktober 2021 met de Wet kansspelen op afstand. Volgens – op cijfers van onderzoeksbureau GfK gebaseerde – schattingen van de Kansspelautoriteit telde Nederland in 2022 762.000 online gokkers bij legale aanbieders. 61% van deze groep was nog niet actief vóór de invoering van de Wet kansspelen op afstand (Ksa, Monitoringsrapportage online kansspelen 2023, p. 10-11).
Gokken kent in het algemeen verschillende gevaren. Er zijn allerlei financiële, relationele, psychologische, sociale en gezondheidsproblemen denkbaar, die in het ergste geval kunnen leiden tot depressie en suïcidaliteit. Online gokken is om verschillende redenen nog risicovoller dan gokken op locatie: het kan anoniem, makkelijk en snel, en je kunt ook nog eens aan meerdere spellen tegelijk meedoen. De verwachting is dan ook dat in de toekomst meer personen met een gokverslaving bij verslavingszorg terechtkomen (Schellekens 2023, p. 10, 12). Om hier tegenwicht aan te bieden, stelt de NRV voor de kansspelaanbieder onder omstandigheden aansprakelijk te stellen. Hij verwijst hierbij kort naar de Oostenrijkse regeling.
Artikel 25 lid 3 van de Oostenrijkse Glücksspielgesetz, die ook geldt voor online gokaanbieders, legt verschillende verplichtingen op aan casino’s voor situaties waarin aangenomen kan worden dat de frequentie en intensiteit van de gokactiviteiten van een bepaalde speler een risico vormen voor zijn bestaansminimum. Het casino moet allereerst bij een onafhankelijke instelling een Bonitätsauskunft (kredietrapport) opvragen. Vervolgens moet speciaal daarvoor opgeleid personeel de speler in een adviesgesprek wijzen op de risico’s van zijn gokgedrag en informatie verschaffen over Beratungseinrichtungen (hulpinstellingen). Ook moet aan de speler worden gevraagd of zijn bestaansminimum in gevaar komt. Als dat laatste op basis van de gesprekken aannemelijk is, of als de speler zijn medewerking aan de gesprekken weigert, moet het casino hem de toegang tot het casino ontzeggen. Wanneer het casino niet aan deze verplichtingen voldoet en de speler door zijn gokgedrag onder het bestaansminimum raakt, is het casino aansprakelijk voor de ontstane schade.
Voordat een dergelijke regeling (eventueel) in Nederland ingevoerd kan worden, moet eerst – overeenkomstig het vijfde advies van de NRV – de zorgplicht van de gokinstellingen duidelijker geregeld worden: ‘Laat onafhankelijke deskundigen een bindende richtlijn verslavingspreventiebeleid opstellen, inclusief de modaliteiten voor monitoring en toetsing van de brede, actieve zorgplicht’ (Schellekens 2023, p. 17). De NRV pleit voor matched care, waarbij de te nemen maatregelen afhangen van de ernst van de situatie van de individuele speler. Naast deze aanpak die is gericht op individuele gokkers, zouden ook meer algemene schadebeperkende regels moeten worden ingevoerd. In dit verband kan bijvoorbeeld gedacht worden aan limieten aan speeltijd en aan overzichten van het geld dat de speler heeft ingezet en verloren (Schellekens 2023, p. 16). Op dit moment gebeurt het tegenovergestelde: wanneer spelers een tijd niet inloggen bij het online casino, worden ze met gratis speelbedragen verleid weer te starten met gokken (Kassa, 22 januari 2022).
Demissionair minister Weerwind neemt deze adviezen ter harte, en wil op korte termijn inzetten op een combinatie van algemene en op individuele gokkers gerichte maatregelen, zoals limitering van het inzetbedrag en gesprekken met gokkers over de risico’s van gokken (nos.nl, 21 december 2023). Tegelijkertijd zijn de voorgestelde maatregelen geen garantie tegen gokverslaving. Diverse maatregelen zijn bijvoorbeeld eenvoudig te omzeilen door met meerdere accounts te spelen. Daarom lijkt het ons goed rekening te houden met de mogelijkheid dat de maatregelen onvoldoende werken. Als aanvulling op de maatregelen kan een schadefonds worden opgericht dat het eenvoudiger maakt voor individuele spelers om schade daadwerkelijk vergoed te krijgen. Een dergelijk fonds – vergelijkbaar met het Waarborgfonds Motorverkeer – kan worden gefinancierd door online casino’s te verplichten periodiek een financiële bijdrage te leveren. Die bijdrage kan afhankelijk worden gemaakt van de inspanning die het casino betracht in het kader van verslavingspreventie. Zo ontstaat een prikkel voor online casino’s om in te zetten op verslavingspreventie.
Dit redactioneel van Maartje Kouwenberg & Ellen Maathuis is verschenen in Ars Aequi februari 2024.
Categorie: Redactioneel