May they rest peacefully, together
Samen sterven, op een zelfgekozen moment. Het recente overlijden van oud-premier Dries van Agt samen met zijn echtgenote Eugenie maakt veel indruk. Je ziet en leest in de media verhalen van nabestaanden van wie de ouders tegelijkertijd overleden zijn. Zij vertellen over de mooie maar ook verdrietige kant van duo-euthanasie, zoals het gezamenlijke gekozen sterven officieel wordt genoemd. Bijvoorbeeld Linda, wiens ouders op hun verzoek op hun trouwdag samen sterven. ‘Je wilt niet dat het gebeurt, en aan de andere kant wil je héél graag dat het gebeurt’, vertelt zij aan RTL Nieuws. Zij is in één moment beide ouders verloren.
Ook juridisch gezien zitten er meerdere kanten aan het verhaal van duo-euthanasie. Voor het erven is het namelijk cruciaal of de partners op precies hetzelfde tijdstip zijn overleden. Want in de wet is vastgelegd dat je alleen van iemand kunt erven als je op het moment van overlijden (nog) in leven bent. Ook al gaat het maar om één minuut verschil tussen het eerste en het tweede overlijden. Het door een arts vastgestelde tijdstip van overlijden van elke partner is hier dus van ‘levensbelang’.
Het verhaal van het stel dat op huwelijksreis overleed, laat zien hoe het kort na elkaar overlijden voor een kant van de familie uitpakt. Het koppel Jeroen en Michou overlijdt door een voedselvergiftiging tijdens hun huwelijksreis naar de Dominicaanse Republiek. Michou als eerste; een half uur later overlijdt ook Jeroen. Het vermogen van Jeroen én Michou vererft naar de familie van Jeroen, omdat hij nét wat langer leefde. De familie van Michou staat met lege handen en heeft geen vrede met dit voor hen onrechtvaardige resultaat. In 2020 oordeelt het hof Den Haag dat er geen ruimte is om de erfrechtelijke regel voor hen anders toe te passen (ECLI:NL:GHDHA:2020:891). De wijsheid achteraf is dat Michou en Jeroen testamenten hadden kunnen maken met een dertigdagenclausule. Hiermee leg je vast dat de erfenis alleen bij de partner terecht komt als deze de eerststervende dertig dagen overleeft.
Deze rechtszaak kreeg in de media veel aandacht en leidde tot verbijsterde reacties. Reden waarom ik met mijn collega’s van Netwerk Notarissen kort daarna een landelijke online peiling hield onder de lezers van onze cliëntennieuwsbrief. Onze vraag was: moet de wet worden aangepast zodat een erfgenaam alleen kan erven als deze dertig dagen langer leeft dan degene van wie hij/zij zou erven? Maar liefst 90% van de respondenten beantwoordde deze vraag bevestigend. Er valt veel te zeggen voor een dergelijke wetswijziging, die overigens voor de erfbelasting in een aantal gevallen nadelig kan uitpakken. In Engeland werd met de Law Reform (Succession) Act 1995 bepaald dat bij overlijden van partners binnen 28 dagen na elkaar, deze overlijdens moeten worden gezien als geen van beiden de ander overleefde. Er wordt daar dan dus niet door de partner geërfd.
Trouwens: het is niet vanzelfsprekend dat beide partners op hetzelfde moment euthanasie krijgen. Er geldt voor ieder van hen een afzonderlijke beoordeling. Soms denkt een koppel dat er dan niets anders opzit dan door zelfdoding samen uit het leven te stappen. Dat bleek uit de volgende zaak. Een echtpaar nam deze heel heftige beslissing, maar dat eindigde in een erfrechtelijk drama. Zij schreven samen een afscheidsbrief waarna de man eerst zijn vrouw om het leven bracht en daarna probeert zichzelf probeerde te doden. Hij overlijdt echter niet aan zijn verwondingen en wordt strafrechtelijk veroordeeld voor het doden van zijn echtgenote. Ook heeft hij geen recht op de erfenis: de bloedige hand erft namelijk niet. De man stelt echter dat er sprake is van de wettelijke vastgelegde uitzondering: het slachtoffer heeft hem vergeven. Deze vergeving kan echter volgens de rechter niet worden afgeleid uit hun brief, omdat zij geen rekening hielden met het scenario dat zich heeft voorgedaan. De man moet tweeënhalf jaar ‘zitten’ en de erfenis gaat naar de familie van de vrouw.
Ooit las ik in een boek de volgende zin: ‘In het leven is elk einde slechts het begin van een ander verhaal.’ Laat het verhaal van en over de koppels uit deze column leiden tot verhaal van een wijziging van de wet. Zodat zij samen hun erfrechtelijke rust vinden.
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi maart 2024.
Categorie: Columns