Nog even en dan krijgen emoji’s ook een juridische betekenis
Door het communiceren via digitale platforms is het gebruik van emoji’s (🤓) onderdeel van de taal geworden, bijvoorbeeld in WhatsApp, op LinkedIn en in e-mailberichten. Taal en recht zijn een soort Siamese tweeling; betekent dit dat emoji’s ook betekenis kunnen krijgen in het recht? Volgens een recente uitspraak van een Canadese rechter wel (Court of King’s Bench for Saskatchewan (Canada), 2023 SKKB 116 (CanLII) (South West Terminal Ltd. v Achter Land). In deze zaak bereiken een agrarisch ondernemer en een koper een telefonisch akkoord over een partij vlas. Daarna verstuurt de koper via sms een foto van het koopcontract met het verzoek het vlascontract te bevestigen. De agrariër reageert hierop met de opgestoken-duim-emoji (👍). Als de agrariër het koopcontract niet nakomt, stapt de koper naar de rechter. De rechter hanteert in deze zaak onder meer de ‘objectieve omstanderstest’. Kon een redelijke en objectieve waarnemer, die kennis heeft van de relevante omstandigheden, concluderen dat er een overeenkomst tot stand was gekomen? Volgens de rechter moet deze vraag positief worden beantwoord vanwege de algemeen bekende betekenis van 👍 en omdat deze partijen al langer met elkaar zaken deden.
Ook in de Verenigde Staten kreeg deze zomer een emoji een betekenis in een rechtszaak over het testament van de wereldberoemde zangeres Aretha Franklin. Als zij in 2018 overlijdt, lijkt er in eerste instantie geen testament te zijn, totdat negen maanden later bij een grondige schoonmaak tussen de kussens van haar bank een spiraalschriftje gevonden wordt, waarin aantekeningen staan die beschouwd zouden kunnen worden als een handgeschreven testament. De kinderen van Franklin ruziën vervolgens hierover. Het gaat er met name om de vraag of het testament bewust is ondertekend of niet. The Queen of Soul tekende een 😀 naast haar achternaam. Maar was dit als handtekening bedoeld waarmee de blaadjes in het schriftje een testament zijn geworden? De Oakland County Probate Court in Pontiac stelde vast dat Aretha Franklin vaker met ‘Franklin + 😀’ een handtekening zette onder documenten. Omdat het een voor haar kenmerkende manier van het zetten van een handtekening is, moet er volgens het Probate Court worden aangenomen dat zij de aantekeningen wilde ondertekenen en er daarmee een testament van wilde maken.
Hoe zou de rechter in Nederland omgaan met de vraag of een emoji een civielrechtelijke betekenis kan hebben? Als het bijvoorbeeld gaat om overeenkomsten, dan wordt er uitgelegd aan de hand van de in de jurisprudentie ontwikkelde Haviltex-maatstaf. Bij deze maatstaf wordt naast de taalkundige betekenis van de tekst onder meer ook naar de bedoeling van de partijen bij de overeenkomst gekeken, de totstandkomingsgeschiedenis en de context. Dit geldt ook voor commerciële contracten. De digitale communicatie over een overeenkomst kan van belang zijn bij de uitleg, omdat het iets zegt over het gebruik van de overeenkomst door de partijen. In die communicatie kan gebruik zijn gemaakt van emoji’s. Op die manier kan dus de rechter emoji’s bij de uitleg betrekken.
Recent bepaalde de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2023:1131) dat het mogelijk is om contractueel een eigen uitlegmaatstaf af te spreken. In een dergelijk uitlegbeding kun je vastleggen hoe je wilt dat een contract uitgelegd wordt. Met zo’n uitlegbeding kan bijvoorbeeld worden gekozen voor de ‘black letter’-methodiek. Dit is een Angelsaksische aanduiding van zuiver taalkundige uitleg. Maar het uitlegbeding kan uiteraard ook inhouden dat er niet alleen taalkundig wordt uitgelegd. Een dergelijke invulling van het uitlegbeding kan naar mijn mening niet zonder de vermelding of emoji’s al dan niet in de uitleg moeten worden betrokken. En als emoji’s in de uitleg worden betrokken, in welke betekenis dan? In de uitlegbepaling kan dan worden gekozen voor het raadplegen van een bepaalde emoji dictonary. Behalve een ‘formele’ betekenis, hebben emoji’s namelijk ook een informele betekenis, en is het dus sowieso verstandig om uitleg van die emoji’s uit te sluiten, waarvan het algemeen bekend is dat ze een ‘dubbele betekenis’ hebben. Hierdoor kunnen dan emoji’s zoals 🍆en 🍑 niet in de uitleg worden betrokken. We hoeven dus niet bang te zijn dat zulke emoji’s in een civielrechtelijke context terecht komen en voor ongemakkelijke situaties gaan zorgen. 😘
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi oktober 2023.
Categorie: Columns