De ‘vermoedelijke wil’ voor je uitvaart: cremeren met toost op het leven
Rondom uitvaarten gaat er (juridisch) nog wel eens wat mis. Iemand die begraven had moeten worden, wordt per ongeluk gecremeerd. Of te vroeg gecremeerd. Dan zitten familie, vrienden en bekenden te treuren bij de ‘verkeerde’ kist. Gelukkig gebeurt dit maar zelden. Wat wel vaker voorkomt: een verschil van inzicht over de uitvaartwensen van de overledene. De Wet op de lijkbezorging heeft als uitgangspunt dat de uitvaart wordt geregeld naar de wens van de overledene en niet van wie de uitvaart regelt. Kinderen vliegen soms elkaar in de haren als ze wat anders denken te weten over wat ‘ons mam’ of ‘ons pap’ gewild zou hebben. Zo nu en dan moet – terwijl het lichaam extra zwaar gekoeld boven de grond verblijft – de rechter eraan te pas komen. Deze gaat dan na wat de wil van de overledene geweest zou kunnen zijn.
De rechtbank Limburg moest onlangs in kort geding oordelen of de moeder van drie zoons haar uitvaartwensen herroepen had. In haar testament uit 1996 liet zij de notaris vastleggen dat ze gecremeerd wilde worden. Aan de voetbalclub Roda JC vroeg zij tien jaar daarna toestemming om haar as uitgestrooid te krijgen in het Parkstad Limburg Stadion. Een van de zonen spande na haar overlijden een kort geding aan tegen zijn broers om de crematie tegen te houden vanwege haar recente bekering tot de islam. Van de bekering was door de zoon een filmopname gemaakt. De rechter zag op deze opname een 88-jarige vrouw die Arabische woorden nazegt, maar de Shahada niet lijkt te begrijpen. Vanwege haar wilsonbekwaamheid – die ook op het filmpje zichtbaar wordt – neemt de rechter aan dat moeder haar uitvaartwensen niet heeft herroepen.
De moeder uit het kort geding had op de toestemmingsbrief van Roda JC haar wens om in het stadion uitgestrooid te worden, met de hand genoteerd. Zo was er als het ware een codicil als aanvulling op het testament. Het uitstrooien op een voetbalveld is overigens geen uitzonderlijke wens. De afgelopen jaren hebben steeds meer voetbalclubs ‘uitstrooiveldjes’ bij hun stadion gemaakt. De keuze ‘over de bezorging van zijn lijk’ (art. 19 Wet op de lijkbezorging) wordt in een testament bij de notaris of in een zelf geschreven codicil vastgelegd.
Recent zijn de uitvaartwensen van Nederlanders weer gepeild (het Nationale uitvaartwensen onderzoek). De trend van cremeren boven begraven zet voort (77% van de ondervraagden wil gecremeerd worden). De op de crematie volgende koffie met de ‘kleffe cake’ heeft plaatsgemaakt voor een ‘toost op het leven’. En dit alles in kleinere kring, waarschijnlijk onder invloed van de coronaperiode waarin uitvaarten noodgedwongen in kleinere kring gehouden moesten worden. Een onderzoek zoals dit laat zien wat de gemiddelde uitvaartwensen zijn en wat daarmee de vermoedelijk wil is van iemand voor diens uitvaart. Nabestaanden die een uitvaart moeten regelen voor iemand die geen uitvaartwensen kenbaar maakte, zouden van deze vermoedelijke wil kunnen uitgaan.
Hebben nabestaanden bijvoorbeeld te maken met een man zonder hoofdhaar, dan houdt hun keuze voor een crematie ook in dat verrassingen achteraf worden vermeden. Een man zonder hoofdhaar laat geen haren in een kam achter. Als deze man ook overigens geen lichaamsmateriaal achterliet, dan is een postume vaderschapsactie en daarmee meer hoofden waarover de erfenis moet worden gedeeld, onwaarschijnlijk. Er is immers geen lichaam meer voorhanden dat voor dna-onderzoek kan worden opgegraven. Voor de klimaatbewuste overledene kan men overigens beter voor een begrafenis kiezen: deze levert minder CO2-uitstoot op dan een crematie. De nabestaanden van een overledene met acrylnagels, injectables, siliconen en nylonhaar doen er goed aan om te onderzoeken hoe ze een kleine milieuramp kunnen voorkomen.
Vastleggen van je uitvaartwensen voorkomt later waarschijnlijk gedoe. Dan kun je meteen nadenken of je een drukke uitvaart wilt of niet. Je kunt namelijk in je testament vastleggen dat het pas ‘geopend’ wordt wanneer je veilig begraven bent of tot as geworden bent. De nabestaanden komen dan hoopvol naar je uitvaart om daarna pas te vernemen dat ze niet in het testament bedacht zijn!
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi april 2023.
Categorie: Columns