Het testament van de Queen: only a family affair?
Bijna 24 uur per dag stond de programmering van de BBC in het teken van het overlijden van Queen Elizabeth II. Alles was op de voet te volgen. De urenlange rit van de kist door Schotland. Het flauwvallen van de bewaker in Westminster Hall. De lange rijen voor de lying-in-state. En natuurlijk de uitvaart zelf. Ik zag ook het aantreden van Charles III, inclusief de reactie van de kersverse koning op de lekkende pen in Noord-Ierland: ‘This bloody thing’. Omdat bijna overal tv-ploegen aanwezig waren, lijkt niks rond het overlijden van de Queen geheim te blijven. Maar zoals vaker in koninklijke sprookjes: schone schijn bedriegt. Want het testament van de Queen blijft waarschijnlijk geheim en achter slot en grendel in een kluis.
In Nederland wordt een testament na iemands overlijden niet publiek gemaakt. Dit in tegenstelling tot de UK, waar testamenten (online) worden gepubliceerd in kader van de probate-procedure (afwikkeling van de nalatenschap). De achterliggende gedachte daarvan is dat er een publiek belang is bij de mogelijkheid het testament te controleren. Van de meeste royals zijn de testamenten echter verzegeld en die blijven dus geheim. Onlangs was er een door de Engelse krant The Guardian aangespannen rechtszaak over het testament van prins Philip. De inzet was om het testament van de overleden echtgenoot van de Queen ‘geopend’ te krijgen of een openbare zitting, waarin de rechter een nieuw besluit zou nemen over het al dan niet verzegelen van het testament. Maar deze rechtszaak liep op niks uit: Philips testament blijft verzegeld en in de kluis. Volgens de rechter is sprake van uitzonderlijke omstandigheden, die rechtvaardigen dat zijn testament niet openbaar wordt. De dignity and standing van de Queen zouden zo beschermd worden.
Het testament van prinses Diana is uiteindelijk wel gepubliceerd. Dit had te maken met de in haar testament aangewezen executeurs. Zij vroegen de rechter haar testament zo te veranderen, dat de prinsen William en Harry hun erfenis niet zouden krijgen op hun 25e verjaardag (wat in het testament stond), maar op hun 30e verjaardag. Dit verzoek werd toegewezen. Vanuit Nederlands perspectief komt het als bijzonder over dat een testament veranderd kan worden na het overlijden. Maar het meest bizarre van de zaak vind ik wel dit. Delen van prinses Diana’s testament zijn door de rechter herschreven in de ik-vorm, met zinnen als ‘I, Diana’! De rillingen liepen over mijn rug toen ik deze tekst voor het eerst onder ogen kreeg.
Pony Emma en de hondjes Muick en Sandy waren ook aanwezig bij uitvaartplechtigheid van de Queen. Of de Queen voor hen een huisdierenclausule heeft opgenomen in haar testament, zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. Voor prins Philip is immers bepaald dat zijn testament 90 jaar verzegeld blijft. Daarna mag de familie de verzegeling verbreken, maar het testament hoeft niet gepubliceerd te worden. Ongetwijfeld zal de familie van de Queen ook een verzoek indienen om haar testament niet te hoeven publiceren en dus te verzegelen. Dit recht bestaat voor nabestaanden van iedere overledene in de UK. De rechter kan naar aanleiding van zo’n verzoek besluiten een testament niet te publiceren als dit ‘ongewenst of ongepast’ is.
Omdat ook de testamenten van de moeder en zus van de Queen en ook van andere royals verzegeld zijn, vraag ik me wel af of verzegeling niet al een voorrecht is geworden. Is er nog wel ruimte voor de rechter om te beslissen dat het testament van de Queen niet verzegeld, maar – zoals de testamenten van gewone stervelingen – gepubliceerd wordt? De Queen zelf presenteerde zich graag alsof ze uit een gewone familie afkomstig was. Zij zei ooit: ‘Like all the best families, we have our share of eccentricities, of impetuous and wayward youngsters and of family disagreements.’ De deken van Windsor noemde haar pas ‘our sister Elizabeth’, toen de kroonjuwelen van haar kist werden gehaald net vóór de bijzetting. In het geval van Elizabeths testament vermoed ik toch dat het ‘eens een koningin, altijd een koningin is’. Geen publiek belang voor de Engelsen, en helaas voor mij – geen guilty pleasure van ‘celebrity testamenten’!
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi oktober 2022.
Categorie: Columns