Uit de terreurspiraal. Een nieuw perspectief op terrorisme
Boekbespreking. Sinds 9/11 heeft het idee postgevat dat terrorisme een existentiële dreiging of zelfs het grootste gevaar vormt voor de westerse wereld. Overheden namen verstrekkende maatregelen en gaven enorme geldsommen uit aan militaire interventies en binnenlandse terrorismebestrijding. Dikwijls leidde dat tot een inperking van burgerlijke vrijheden. De vraag is wat deze maatregelen en acties hebben opgeleverd. Is het beoogde effect (méér veiligheid) bereikt of werkt dit alles uiteindelijk averechts?
Dit boek van de Nijmeegse politicologe en historica Willemijn Verkoren gaat over deze problematiek. Het boek heeft in wezen een tweeledig karakter. Enerzijds laat het zich lezen als een introductie in de fenomenen terrorisme en contraterrorisme. In de eerste hoofdstukken bespreekt Verkoren achtereenvolgens de betekenis en de geschiedenis van terrorisme, verklaringen voor terroristisch daderschap en verklaringen voor de (maatschappelijke) angst voor terroristische aanslagen. De centrale vraag daarbij is: hoe heeft het kunnen gebeuren dat terrorisme tot zo’n grote dreiging is verworden dat alles gerechtvaardigd lijkt in de bestrijding ervan, tot het schenden van mensenrechten aan toe? Als men echter nuchter kijkt naar de feiten en de dreiging in perspectief plaatst, zoals Verkoren doet, blijkt de kans op een terroristische aanslag in het Westen klein te zijn.
Anderzijds is het boek een kritische analyse van het huidige contraterrorismebeleid. Verkoren stelt dat er over het algemeen te veel aandacht is voor terrorisme en dat bij de bestrijding ervan erg vaak naar nogal vergaande middelen wordt gegrepen. Denk aan: invasies in verschillende landen, geheime gevangenissen, martelingen, massasurveillance en verlaging van strafrechtelijke drempels. Volgens Verkoren staat dit alles niet in verhouding tot de daadwerkelijke dreiging. Het heeft in het verleden ook niet geholpen en is in Irak en Afghanistan bovendien contraproductief gebleken. Ze pleit dan ook voor een beleid dat is gebaseerd op een realistischer dreigingsbeeld en op een beter inzicht in de achtergronden en beweegredenen van terrorisme. De-escalatie is hierbij het sleutelwoord. Het komt erop neer dat terroristisch geweld niet met nog méér geweld, nog harder (politieel) optreden en nog zwaardere straffen moet worden beantwoord, maar dat autoriteiten ook mildere middelen in hun instrumentarium zouden moeten opnemen.
Uit de terreurspiraal is een toegankelijk boek, waarin harde noten worden gekraakt over het veiligheidsbeleid van het Westen. Verkoren heeft een zeer vlotte pen en weet complexe materie op heldere wijze uiteen te zetten. Het boek is beslist een aanrader voor criminologen en strafrechtswetenschappers. Voor andere politiek en maatschappelijk geëngageerde juristen is het zeker ook de moeite van het lezen waard. (RJ)
W. Verkoren
Uit de terreurspiraal. Een nieuw perspectief op terrorisme
Amsterdam: Boom 2021, 318 p., € 24,50
Categorie: Boekbesprekingen