Na de val. Op zoek naar democratie in een veranderende wereld
Boekbespreking. Waarom keert de wereld zich af van de democratie? En wat kunnen we hieraan doen? Bestsellerauteur Ben Rhodes zoekt in dit boek naar antwoorden op deze vragen. Daarbij kan hij putten uit ervaringen die hij opdeed in een indrukwekkende loopbaan. Eerst werkte hij als speechwriter voor Amerikaanse Congresleden en als medewerker bij de parlementaire onderzoeken naar 9/11 en de Irakoorlog. Vervolgens was hij, tot 2017, de belangrijkste adviseur van Barack Obama op het gebied van buitenlandse politieke en nationale veiligheid.
Over zijn ervaringen in het Witte Huis publiceerde Rhodes eerder het – vuistdikke en zeer lezenswaardige – Mijn jaren met Obama. Daarin schreef hij dat, op het moment dat de president het politieke toneel verliet, Obama zich hardop afvroeg: ‘Misschien zijn we te ver gegaan. Misschien willen de mensen gewoon weer bij hun eigen groep horen.’ En inderdaad, toen kwam Trump. Voor Rhodes voelde het als een afrekening, zo onderstreept hij meermaals in Na de val. Net als zijn oud-collega’s moest hij lijdzaam aanschouwen hoe de ene na de andere met veel moeite tot stand gebrachte maatregel uit de Obama-tijd teniet werd gedaan. ‘Nadat ik acht jaar in het politieke machtscentrum van de Verenigde Staten had gewerkt, voelde ik me ineens een banneling in mijn eigen land.’ Dat was een ontluisterend besef, dat aanleiding gaf om elke aanname die ik als Amerikaan had ter discussie te stellen’, aldus Rhodes in de inleiding.
Na de val is het verslag van een zoektocht, vol persoonlijke anekdotes en geopolitieke beschouwingen. Rhodes probeert naar eigen zeggen te begrijpen wat er na het presidentschap van Obama gaande was ‘in de wereld, in mijn land en in mezelf’. Dat heeft geresulteerd een meanderende en wat eclectische beschouwing. Het verhaal is in allerlei opzichten heel Amerikaans, zo getuige ook de originele ondertitel: Being American in the World We’ve Made. Toch gaat het boek zeker niet alleen over de Verenigde Staten. Rhodes is voor dit boek de wereld over gereisd. Hij sprak uitgebreid met politici, activisten en dissidenten in landen als Rusland, China en Hongarije. Aan de hand van die gesprekken en reisimpressies maakt Rhodes inzichtelijk dat de huidige politieke strategie van de Republikeinse Partij in de Verenigde Staten verrassende gelijkenissen vertoont met het Hongaarse orbánisme en het Russische poetinisme. Overal trof hij immers een soortgelijke mix van nationalisme en autoritarisme aan.
De laatste tijd verschijnen diverse boeken over de teloorgang van de liberale democratie. Na de val past in deze trend en is zo bezien weinig vernieuwend. Het boek weet zich te onderscheiden door het persoonlijke karakter van de beschouwingen. Rhodes heeft immers allerlei grote thema’s – de grootmachtenstrijd, de opmars van China, de voortschrijdende digitale revolutie, de haperende mondialisering en de polariserende identiteitspolitiek – geadresseerd en die vervolgens vervlecht met de levensverhalen van zijn gesprekspartners. Ondanks de weinig hoopgevende ontwikkelingen probeert Rhodes optimistisch te blijven. Vertrouwen in een betere toekomst moet men houden. Toch stemt de rode draad van zijn boek somber: de democratie is wereldwijd in een neerwaartse spiraal beland en ook de auteur weet eigenlijk niet hoe het tij kan worden gekeerd. (RJ)
B. Rhodes
Na de val. Op zoek naar democratie in een veranderende wereld
Amsterdam: De Bezige Bij 2021, 400 p., € 29,99
Categorie: Boekbesprekingen