Mensbeelden en strafrecht
Boekbespreking. De redactie van dit boek bestaat uit enkele personen uit de actieve kern van Stichting MENS. Waartoe deze stichting is opgericht, is te lezen op haar website:
'Wij, een groep van circa 30 strafrechtjuristen en criminologen, vinden dat in debat en wetgeving wel heel eenzijdig de nadruk wordt gelegd op méér strafrecht, langere straffen en zero tolerance. De werkelijkheid is niet zo zwart-wit. Achter elk strafbaar feit zit óók een menselijk verhaal. Het is tijd voor een ander, positief geluid!'
Deze (over)enthousiaste toon is ook waarneembaar in dit boek. In het woord vooraf vertelt de redactie dat zij personen uit de strafrechtspleging wil laten vertellen (op papier, dan wel door middel van een interview) over hun beeld van daders en slachtoffers van misdaad en hoe deze personen in hun optiek moeten worden bejegend. Als 'reden' voor het boek geven zij dezelfde motivering die zij hadden voor de oprichting van hun stichting. Hierbij stellen zij de vraag of personen in de strafrechtspleging deze visie delen.
De conclusie die de redactie trekt uit de opvattingen van de personen die aan het woord waren, is dat veel van hen een relatief positief of hoopvol mensbeeld hebben; ook daders moeten als mensen worden bejegend.
Het boek is van indrukwekkend formaat en bevat van iedere auteur of geïnterviewde een mooie, paginagrote foto. Even groot als de foto is op de pagina daarnaast steeds een stuk tekst te vinden dat de opvattingen weergeeft van de auteur of de geïnterviewde. De personen in het boek zijn over het algemeen in de juridische wereld of daarbuiten welbekend. Om een algemene indruk te krijgen: Constantijn Kelk, Taru Spronken, Geert Corstens, Herman Bolhaar, Dick Swaab (arts en neurobioloog), Niels Mertens (locatiemanager Leger des Heils), Madeleine van Toorenburg (Tweede Kamerlid CDA), Erik Mol (psychiater bij NIFP), en misschien verrassend: Menno Buch.
Na het lezen van de inleiding blijft de vraag onbeantwoord welke ideeën de redactie precies heeft gehad bij het maken van dit boek. De inleiding lijkt op dit punt wat tegenstrijdig. Enerzijds wordt beoogd 'personen uit de strafrechtspleging aan het woord te laten over hun mensbeeld' en wil de redactie de vraag beantwoorden 'of mensen in de strafrechtspleging de visie van “de leek” delen'; dit suggereert neutraliteit. De redactie lijkt een soort empirisch onderzoek te hebben willen doen naar 'de' opvatting van 'de' strafrechtspleging. Anderzijds geeft de redactie voor het boek als reden dat het strafklimaat onterecht de laatste jaren is verhard, en valt het op dat er overwegend personen aan het woord worden gelaten die de visie van de Stichting MENS delen. De enige duidelijke uitzondering hierop lijkt te zijn Ard van der Steur (Tweede Kamerlid VVD), die zowaar durft op te merken dat de omgang met slachtoffers moet worden verbeterd en dat straffen in verhouding moeten staan tot de misdaad. De redactie geeft weliswaar aan dat zij niet de bedoeling heeft gehad met het boek 'de visie van de strafrechtspleging weer te geven', maar het had haar gesierd als zij meer expliciet was ingegaan op de eenzijdigheid van dit boek. Daarbij was het de inhoud van het boek ten goede gekomen wanneer ook personen aan het woord zouden zijn gelaten die niet de visie van Stichting MENS deelden.
Dat de nadruk ligt op het eigen standpunt van de Stichting MENS, is daarnaast jammer omdat de lezer hierdoor steeds weer hetzelfde leest: er bestaan geen goede of slechte mensen, veroordeelden moeten een tweede kans krijgen, vergelding mag niet het belangrijkste doel zijn van het strafrecht, en de omstandigheden in iemands leven spelen vaak een rol bij de vraag of hij al dan niet een strafbaar feit zal plegen. Dit zijn natuurlijk allemaal prachtige, sympathieke gedachten over het strafrecht waar deze redacteur het van harte mee eens is. Het gaat echter wat kriebelen wanneer dit pagina na pagina wordt herhaald, zonder dat er tegenargumenten of alternatieve visies uitgebreid aan bod komen.
Het is niet onwaarschijnlijk dat een minder geduldige lezer, in het bijzonder wanneer hij het niet eens is met de opvattingen van Stichting MENS, het boek door de eenzijdigheid en de vele herhalingen (te) snel weglegt. (FB)
J.A.A.C. Claessen e.a. (red.)
Mensbeelden en strafrecht
Den Haag: Sdu Uitgevers 2014, 96 p., € 39,95
Categorie: Boekbesprekingen