20 jaar Nederlandse Vereniging voor Levensmiddelenrecht
Jurisprudentie Levensmiddelenrecht. 20 jaar ontwikkeling van het levensmiddelenrecht in de geschilbeslechting door de ogen van leden van de NVLR
Deze bundel biedt 60 annotaties bij richtinggevende arresten, uitspraken, vonnissen en oordelen van Europese rechters, Nederlandse rechters en de Reclame Code Commissie.
Levensmiddelenrecht is een functioneel rechtsgebied waarin elementen bij elkaar komen van onder meer Europees recht, strafrecht, bestuursrechtelijke handhaving, civiel aansprakelijkheidsrecht, auteursrecht, zelfregulering en een beetje WTO-recht.
Rechtspraak vormt uiteraard een belangrijke bron van het levensmiddelenrecht. In de rijk geschakeerde casuïstiek in deze bundel, komen kernthema’s aan de orde zoals de afgrenzing van het begrip ‘levensmiddel’ van andere gereguleerde stoffen zoals geneesmiddelen en medische hulpmiddelen; de beginselen van levensmiddelenrecht zoals het voorzorgsbeginsel; voedselzekerheid; voedselveiligheid; nieuwe levensmiddelen; genetische modificatie; biologisch voedsel; botanicals; additieven en voedingssupplementen; handhaving en rechtsbescherming; aansprakelijkheid en recalls; beschermde aanduidingen; gezondheidsclaims; en het verbod consumenten te misleiden.
Het moderne levensmiddelenrecht heeft voor een belangrijk deel haar vorm en inhoud gekregen in reactie op grote voedselveiligheidscrises. In deze bundel komen onder meer de MPA-crisis, de fipronil-affaire en het paardenvleesschandaal aan de orde.
De annotaties verbinden toegankelijkheid, ook voor niet-juristen, aan diepgang. Zij leggen verbindingen, diepen uit en leveren soms kritiek.
Redactie: mr. V.R.C. van Ahee, prof.dr. B.M.J. van der Meulen, mr. M. Bijlsma, mr. E.H. Hoogenraad, mr. I.E.M. Verheijen, mr.dr. O.J.D.M.L. Jansen en Ing. J. Hendrickx
Voor een systematische bespreking van het levensmiddelenrecht, zie het Ars Aequi cahier Levensmiddelenrecht.
Bekijk inhoudsopgave
Inhoudsopgave 20 jaar Nederlandse Vereniging voor Levensmiddelenrecht
Voorwoord en opzet
Inleiding
Gebruikte afkortingen
I europese rechtspraak
1 Malagutti – Geen aansprakelijkheid voor RASFF-schade
M.nt. Blanka Vitéz
- Gerecht van eerste aanleg van 10 maart 2004, ECLI:EU:T:2004:721.1 De casus
2 Kellogg’s – Verrijking van levensmiddelen mag alleen op wetenschappelijke gronden worden beperkt
M.nt. Imkje Tiesinga
- Hof van Justitie van de Europese Unie van 2 december 2004, ECLI:EU:C:2004:762 (Commissie v Nederland)
3 Raverco, Coxon & Chatterton – Nultolerantie | Invoer uit derde landen
M.nt. Sanne Heestermans
- Hof van Justitie van de Europese Gemeenschap 28 september 2006, zaken C-129/05 en C-130/05, ECLI:EU:C:2006:613 (NV Raverco, Coxon & Chatterton Ltd. versus Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
4 Lidl Italia/Ute Reindl – Punitieve ketenrisicoaansprakelijkheid
M.nt. Bernd van der Meulen
- Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, 23 november 2006, ECLI:EU:C:2006:736 (Lidl Italia)
- Hof van Justitie van de Europese Unie, 13 november 2014, ECLI:EU:C:2014:2370 (Ute Reindl v Bezirkshauptmannschaft Innsbruck)
5 Knoflook – Onderscheid levensmiddel en geneesmiddel
M.nt. Irene Verheijen
- Hof van Justitie EU 15 november 2007, zaak C-319/05 (Commissie/Duitsland), ECLI:EU:C:2007:678
6 Bananenoorlog – EU niet aansprakelijk voor schending van WTO-recht
M.nt. Victor van Ahee
- Hof van Justitie van de Europese Gemeenschap, 9 september 2009, ECLI:EU:2008:476 (FIAMM en Fedon v. Raad en Commissie)
7 Technische hulpstoffen – Geen positieve lijstvereiste zonder risicoanalyse
M.nt. Victor van Ahee
- Hof van Justitie van de Europese Unie, 28 januari 2010, ECLI:EU:2010:44 (Commissie v Frankrijk)
8 Brood en papieren handdoekjes – HACCP: de toezichthouder mag niet op de stoel van de exploitant zitten
M.nt. Bernd van der Meulen
- Hof van Justitie van de Europese Unie 6 oktober 2011 zaak C 382/10, ECLI:EU:C:2011:639 (Erich Albrecht)
- Hof van Justitie van de Europese Unie 6 oktober 2011 zaak C-381/10, ECLI:EU:C:2011:638 (Astrid Preis)
9 Weintor – Absoluut verboden claims
M.nt. Bernd van der Meulen
- Hof van Justitie van de Europese Unie 6 september 2012, zaak C‑544/10 (Deutsches Weintor eG v. Land Rheinland-Pfalz) ECLI:EU:C:2012:526
10 Berger – Naming & shaming | ongeschikt voor consumptie is per se onveilig
M.nt. Barbara Mutsaers
- Hof van Justitie van de Europese Unie 11 april 2013, zaak C-636/11, ECLI:EU:C:2013:227 (Berger/Freistaat Bayern)
11 Teekanne – Misleidende etikettering landmark
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Hof van Justitie van de Europese Unie 4 juni 2015, C-195/14, ECLI:EU:C:2015:361(Teekanne)
12 De Tox Forte – Een algemene restcategorie novel foods
M.nt. Kenneth Defares
- Hof van Justitie van de Europese Unie 9 november 2016, C-448/14, ECLI:EU:C:2016:839 (Davitas)
13 Voedingssupplementen – Geen limieten zonder risicoanalyse
M.nt. Sarah Arayess
- Hof van Justitie van de Europese Unie 27 april 2017, C-672/15, ECLI:EU:C:2017:310 (Noria)
- Hof van Justitie van de Europese Unie 29 april 2010, C-446/08, ECLI:EU:C:2010:233 (Solgar)
14 Fidenato – Geen voorzorg zonder wetenschap
M.nt. Nathan Meijer
- Hof van Justitie van de Europese Unie 13 september 2017, ECLI:EU:C:2017:676
- Hof van Justitie van de Europese Unie 8 september 2011, Monsanto e.a. ECLI:EU:C:2011:553
15 Confédération paysanne – Nieuwe veredelingstechnieken en GGOs
M.nt. Bernd van der Meulen
- Hof van Justitie van de Europese Unie, 25 juli 2018, ECLI:EU:C:2018:583 (Confédération paysanne, et al. t. Ministre de l’Agriculture, de l’Agroalimentaire et de la Forêt)
- Conclusie AG Bobek, 18 januari 2018, ECLI:EU:C:2018:20
- Hof van Justitie van de Europese Unie, 7 februari 2023, ECLI:EU:C:2023:75 (Confédération paysanne II)
16 Movizin complex – On hold claims
M.nt. Karin Lenssen
- Hof van Justitie van de Europese Unie 10 september 2020, C-363/19, ECLI:EU:C:2020:693
17 Spermidine – Nieuw productieprocédé
M.nt. Karin Verzijden
- Hof van Justitie van de Europese Unie 19 januari 2023, LS&R 2152; ECLI:EU:C:2023:38 (TLL The Longevity Labs GmbH tegen Optimize Health Solutions mi GmbH)
- Conclusie Advocaat-Generaal M. Campos Sánchez-Bordona van 19 januari 2023 ECLI:EU:C:2023:38 (zaak C 141/22)
18 Neusspray – Productafbakening; de verhouding tussen verschillende rechtsregimes
M.nt. Irene Verheijen
- Hof van Justitie van de Europese Unie 19 januari 2023, zaken C-495/21 en C-496-21 (L. GmbH & H. Ltd / Bundesrepublik Deutschland) (‘Neusspray’), ECLI:EU:C:2023:34
19 Kwizda Pharma: demarcatieproblematiek voedingssupplement – Geneesmiddel
M.nt. Silvia Gawronski
- Hof van Justitie van de Europese Unie 2 maart 2023 Zaak C-760/21, Kwizda Pharma ECLI:EU:C:2023:143
20 Voeding vs. Milieu – Verbrokkeling van het voorzorgsbeginsel
M.nt. Jacqueline Mailly, Irene Verheijen, Bernd van der Meulen
- Hof van Justitie van de Europese Unie 19 januari 2023 (zaak C‑162/21) PAN Europe t. België, ECLI:EU:C:2023:30
- Hof van Justitie van de Europese Unie 7 februari 2023 Confédération paysanne II ECLI:EU:C:2023:75
- Hof van Justitie van de Europese Unie 22 juni 2023 Taminco and Arysta LifeScience Great Britain v Commission ECLI:EU:C:2023:513
II Nederlandse Rechtspraak
21 Knorr Maaltijden met gejodeerd zout – Voorzorgsbeginsel
M.nt. Bernd van der Meulen
- Rechtbank Rotterdam, 6 augustus 2004, ECLI:NL:RBROT:2004:AQ6954 (Unilever Bestfoods)
22 Ghanese kinderen – Recht op voeding in het Kinderrechtenverdrag
M.nt. Bart Wernaart
- Centrale Raad van Beroep, 8 Augustus 2005, ECLI:NL:CRVB:2005:AU0687
22.1 Inleiding
22.2 Casus
23 Fat & Burn – Strafrecht: levensmiddelenbedrijf moet wetenschappelijke ontwikkelingen bijhouden
M.nt. Bernd van der Meulen
- Gerechtshof Leeuwarden, 30 november 2006, ECLI:NL:GHLEE:2006:AZ3591
24 LL Rice 601 – Aanvraag om handhaving, belanghebbende en beoordelingsvrijheid
M.nt. Silvia Gawronski en Kirsten Lenssen
- Rechtbank Rotterdam 23 juni 2008, ECLI:NL:RBROT:2008:BD5791 (Greenpeace)
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 15 april 2010, ECLI:NL:CBB:2010:BM3228
25 Bakolie – Aandiening als geneesmiddel of verboden medische claim?
M.nt. Irene Verheijen
- Rechtbank Den Haag 14 november 2012, ECLI:NL:RBSGR:2012:BY5486
26 Melatonine – Handhaving grensvlakproducten
M.nt. Karin Verzijden
- Voorzieningenrechter Rechtbank Gelderland, 24 februari 2015, ECLI:NL:RBGEL:2015:1182
- Gerechtshof Arnhem, 1 september 2015, ECLI:NL:GHARL:2015:6399
- Rechtbank Den Haag, 1 juni 2016, ECLI:NL:RBDHA:2016:6019
27 Voedselbank – Wie zorgt voor het mensenrecht op toereikende voeding?
M.nt. Bernd van der Meulen
- Rechtbank Midden-Nederland, 30 maart 2015, ECLI:NL:RBMNE:2015:2162 (X. t. Ferm Werk)
- Centrale Raad van Beroep, 21 juni 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:2361 (X. t. Ferm Werk)
- Hof van Justitie van de Europese Unie 12 november 2019, zaak C 233/18, ECLI:EU:C:2019:956 (Zubair Haqbin v Federaal Agentschap voor de opvang van asielzoeker)
28 Arseen – Voedselveiligheidsvoorschriften
M.nt. Bernd van der Meulen
- Rechtbank Rotterdam 5 juli 2016 ECLI:NL:RBROT:2016:5619 (DIS v. NVWA)
- CBb 3 juli 2018 ECLI:NL:CBB:2018:326 (bevestiging)
29 Paardenvlees – Vermoeden van (mogelijk) onveilig product
M.nt. Barbara Mutsaers
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 30 januari 2017, ECLI:NL:CBB:2017:6 (Curator Selten /Staatssecretaris van Economische Zaken)
30 Heksenkaas – Auteursrecht op smaak
M.nt. Bram Duivenvoorde
- Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 23 mei 2017, ECLI:NL:GHARL:2017:6697 (Levola/Smilde)
- Hof van Justitie van de Europese Unie 13 november 2018, ECLI:EU:C:2018:899 (Levola/Smilde)
31 MPA – Aansprakelijkheid bij voedselveiligheidscrisis
M.nt. Bernd van der Meulen
- Gerechtshof Den Haag 19 december 2017 ECLI:NL:GHDHA:2017:3936 (tussenuitspraak)
- Gerechtshof Den Haag 25 september 2018 ECLI:NL:GHDHA:2018:2468 (einduitspraak)
- Procureur-Generaal 17 april 2020 ECLI:NL:PHR:2020:393 (tot vernietiging)
- HR 16 oktober 2020 ECLI:NL:HR:2020:1628 (bevestigd)
- Rechtbank Rotterdam 19 oktober 2022 ECLI:NL:RBROT:2022:8712 (schadestaat)
32 XTC – Ongeschikt voor consumptie voor mens en dier
M.nt. Bernd van der Meulen
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 11 november 2018 ECLI:NL:CBB:2018:490 (x t. Minister van LNV)
33 Recall – Bestuursdrang
M.nt. Bernd van der Meulen
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 23 augustus 2012 ECLI:NL:CBB:2012:BX6798
- Rechtbank Rotterdam 24 oktober 2013 ECLI:NL:RBROT:2013:8226
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 24 november 2015 ECLI:NL:CBB:2015:397
- Rechtbank Den Haag (civiel) 9 maart 2016 ECLI:NL:RBDHA:2016:2245
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 23 oktober 2018 ECLI:NL:CBB:2018:546
34 Biologisch gerstegraspoeder – Bevoegdheden van toezichthouder Skal
M.nt. Silvia Gawronski en Dagmar Linstra
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 9 oktober 2018, ECLI:NL:CBB:2018:534
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 13 april 2021, ECLI:NL:CBB:2021:387
35 Koeling in het slachthuis – Rechtseenheid in het levensmiddelenrecht
M.nt. Silvia Gawronski en Mirjam von Meijenfeldt
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 6 februari 2018, ECLI:NL:CBB:2018:10
- Gerechtshof Den Haag (strafkamer) 13 maart 2013, ECLI:NL:GHDHA:2013:BZ9420;
- Hof van Justitie van de Europese Unie 2 mei 2019, C-98/18, ECLI:EU:C:2019:355;
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 12 mei 2020, ECLI:NL:CBB:2020:333
36 Alpro – Beschermde zuiveltermen
M.nt. Bernd van der Meulen
- Gerechtshof Den Bosch, 19 december 2017, ECLI:NL:GHSHE:2017:5731 (NZO – Alpro);
- Hoge Raad der Nederlanden 30 augustus 2019 ECLI:NL:HR:2019:1293
- Hof van Justitie van de Europese Unie 14 juni 2017, ECLI:EU:C:2017:458 (TofuTown)
37 Geitenbokje – Guidance en besluitbegrip: het bestuurlijk rechtsoordeel
M.nt. Oswald Jansen
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 15 november 2022, ECLI:NL:CBB:2022:754
- Rechtbank Rotterdam 19 oktober 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:10274;
- Rechtbank Rotterdam 23 maart 2022, ECLI:NL:RBROT:2022:2051, en
- Rechtbank Rotterdam 27 februari 2023, ECLI:NL:RBROT:2023:1584
38 Schadelijke strooiers – Gevangenisstraf voor verkoop in plaats van vernietiging na recall 263
M.nt. Oswald Jansen
- Rechtbank Overijssel 16 maart 2023 ECLI:NL:RBOVE:2023:956; ECLI:NL:RBOVE:2023:957; ECLI:NL:RBOVE:2023:958; ECLI:NL:RBOVE:2023:959; ECLI:NL:RBOVE:2023:962; ECLI:NL:RBOVE:2023:965
39 Voedingssupplementen – toch geen geneesmiddelen?
M.nt. Irene Verheijen
- Rechtbank Oost-Brabant 25 maart 2022, ECLI:NL:RBOBR:2022:1109
40 Fipronil – MRL-overschrijding handhaven, met welke middelen of niet handhaven?
M.nt. Bernd van der Meulen
- College van Beroep voor het bedrijfsleven 21 april 2020 ECLI:NL:CBB:2020:296
- Rechtbank Rotterdam 14 februari 2019, ECLI:NL:RBROT:2019:1056
- Gerechtshof Den Haag, 2 maart 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:281
III Reclame Code
41 Chupa Chups - Misleidend gezondheidskeurmerk
M.nt. Marjolein Driessen
- Reclame Code Commissie 10 juni 2003, dossier 030198 (Keesom/Chupa Chups)
- Reclame Code Commissie 2 december 2004, dossier 04.0456 (Consumentenbond/
- Chupa Chups)
- College van Beroep Reclame Code 12 januari 2005 (Consumentenbond/Chupa Chups)
42 Koffieleutjes – Vergelijkende Reclame
M.nt. Sarah Arayess
- Reclame Code Commissie 27 juli 2007, dossier 2007/07.0332 (Koninklijke Verkade/Koninklijke Peijnenburg)
43 Vitaminewater – It’s all in the name
M.nt. Sarah Arayess
- Reclame Code Commissie 16 april 2009, dossier 2009/00196 (Lemmens/Vrumona-Vitaminwater)
44 Unox Rookworst – Extra vaak genieten
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Reclame Code Commissie, VT 4 december 2012, dossier 2012/00998 (Unox Rookworst)
45 Amstel Radler 0.0 – Alcoholvrije reclame
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Reclame Code Commissie 9 juli 2014, dossier 2014/00435 (Amstel Radler 0.0, Laurens ten Dam)
46 Schapkaartjes – Etikettering van biologische levensmiddelen
M.nt. Silvia Gawronski
- Reclame Code Commissie 4 november 2014 (2014/00653)
47 Fruit op brood – Zonder toegevoegd suiker
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Reclame Code Commissie 3 juni 2015, dossier 2015/00350
48 Holy Soda – ‘Natuurlijke’ claims
M.nt. Sarah Arayess
- Reclame Code Commissie 15 september 2015, 2015/00862 (Holy Soda)
49 Groene Koffie – Gezondheidsclaims on hold
M.nt. Barbara Mutsaers
- College van Beroep, CVB aanbeveling, dossiernummer 2015/00916, 2 februari 2016
50 Ongezoete amandeldrank – Voor textuur toegevoegde maltodextrine
M.nt. Sanne Heestermans
- Reclame Code Commissie 24 januari 2017, dossiernummer 2016/00924
51 BenBits – Claim ‘natuurlijk’
M.nt. Jasmin Buijs
- Reclame Code Commissie 20 maart 2017, dossiernr. 2016/00917
- Reclame Code Commissie 13 januari 2022 en
- College van Beroep 6 april 2022 dossiernr. 2021/00281
52 Happy Healthy – Reclame of informatie
M.nt. Sarah Arayess
- Reclame Code Commissie 22 december 2017 dossier 2017/00767 (HappyHealthy)
53 Muesli – Serveersuggesties
M.nt. Sarah Arayess
- College van Beroep 12 oktober 2018, dossier 2017/00460 (Van Mook)
54 Beter Leven – Duurzaamheidsclaims
M.nt. Ebba Hoogenraad
- College van Beroep 6 februari 2019, 2018/00826, Albert Heijn, (DoeMaarLekkerDuurzaam)
55 CoolBest Skinny Orange – Misleiding door de toevoeging van nóg meer water
M.nt. Lisanne Steenbergen
- Reclame Code Commissie 11 juni 2018, 2018/00287/I (CoolBest Skinny Orange)
56 Optimel vla Vanille – De smaak van vanille, zonder de vanillepeul
M.nt. Ebba Hoogenraad
- College van Beroep 16 mei 2019, 2018/00701 (Optimel vla Vanille/Foodwatch)
57 Kinder Melkschijfje – Gezondheidsclaim: bepaalde eigenschappen en verband
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Reclame Code Commissie, 24 februari 2020, 2019/00675 (Kinder Melkschijfje)
57.1 Samenvatting en bespreking
57.2 Klacht en belangrijkste overwegingen
57.3 Bespreking
58 Arla klimaatneutraal – koppeling aan keurmerk
M.nt. Ebba Hoogenraad
- College van Beroep 6 juli 2022, dossier 2022-00472-CVB (Arla klimaatneutraal)
59 Sterke Start yoghurt – Grutto is milieuclaim
M.nt. Ebba Hoogenraad
- Reclame Code Commissie 22 december 2022, dossier 2022-00329 (FrieslandCampina grutto)
60 Warsteiner – Alkoholfrei ≠ alcoholvrij ≠ 0.0%
M.n t. Lisanne Steenbergen
- Reclame Code Commissie 9 juli 2019, dossier 2019/00152 (Warsteiner Alkoholfrei)
Trefwoorden- en Bronnenregister
Verschijningsvorm: Boek
Papieren uitgave
Auteur(s): B.M.J. van der Meulen e.a. (red.)
1e druk 2023
Verschijningsdatum: 15-11-2023
ISBN: 9789493333031
Pagina's: 416
additieven beschermde aanduidingen biologisch voedsel botanicals consumentenrecht fipronil geneesmiddelen genetische modificatie gezondheidsclaims jurisprudentie jurisprudentie levensmiddelenrecht levensmiddel levensmiddelenrecht medische hulpmiddelen MPA voedingssupplementen voedselveiligheid voedselzekerheid voorzorgsbeginsel
Burgerlijk recht Internationaal Europees en buitenlands recht Sociaal-economisch recht Staats- en bestuursrecht Strafrecht en criminologie
€ 69,50
