Het recht op retour op zijn retour?
De decembermaand is inmiddels aangebroken en dat betekent een bezoek van de Sint en de Kerstman. Beiden komen zelden met lege handen ons land binnen, waardoor pakketdiensten en online webshops veel overuren draaien. Pakket- en bezorgdiensten hebben het niet alleen druk met de bezorging van cadeaus, maar ook met het ophalen van geretourneerde pakketjes. Jaarlijks sturen Nederlanders gemiddeld 10% van de bestelde pakketjes retour. Kledingstukken sturen we het meest retour: ongeveer 30% van alle online gekochte kleding haalt onze kasten niet (ACM, Post- en Pakketmonitor 2021, p. 23). Gemiddeld kost een dergelijk ‘retourtje’ tussen de € 12,50 en 19,50, maar de consument wordt nauwelijks geconfronteerd met deze hoge retourkosten en de milieuvervuilende aspecten van retourgedrag (‘Facts and figures over betaald retourneren’, thuiswinkel.org). De retourmogelijkheden voor de consument zijn erg breed, zo blijkt zowel uit de gratis retourmogelijkheden als uit de mogelijkheid tot een langere bedenktijd.
Ten eerste, waar komt dit gratis ‘recht op retour’ eigenlijk vandaan? Uit Richtlijn 2011/83/EU volgt het herroepingsrecht voor consumenten: binnen een termijn van veertien dagen na ontvangst van het product kan een consument, bij een koop op afstand, zonder opgave van reden in beginsel de gesloten overeenkomst ontbinden (art. 9 Richtlijn, geïmplementeerd in art. 6:230o BW). De achterliggende gedachte van dit herroepingsrecht is het geven van een kans aan de consument om het nog onbekende product uit te testen. Bij een geslaagd beroep op het herroepingsrecht is de handelaar verplicht alle ontvangen betalingen, inclusief de leveringskosten, terug te betalen (art. 6:230r BW). Dit betekent niet dat de handelaar daarnaast ook gehouden is om de retourkosten te vergoeden. Volgens artikel 6:230s lid 2 BW draagt de consument in beginsel zelf de kosten van een retourzending, tenzij de handelaar nalaat de consument hierover te informeren. Een recht op gratis retour bestaat dus niet: gratis retourneren is een extraatje voor de consument.
Ten tweede gunnen sommige bedrijven de consument – naast een gratis retourzending – ook een aanzienlijk langere bedenktijd dan de wettelijke bedenktijd van veertien dagen. In sommige gevallen is het zelfs mogelijk om 100 dagen rustig na te denken, waarna het bestelde product gratis geretourneerd mag worden (zie bijvoorbeeld Zalando: vrijwillig teruggaverecht tot 100 dagen na ontvangst van het product, art. 8 Algemene Voorwaarden).
Hoewel deze ruime retourmogelijkheden nobel klinken, brengen ze ook problemen met zich. Een geretourneerd pakketje moet immers meerdere keren vervoerd worden, hetgeen leidt tot extra uitstoot. De eindbestemming van een geretourneerd pakket varieert vervolgens. Sommige producten worden gecontroleerd op kwaliteit en daarna opnieuw verkocht, maar niet elke retourzending heeft een dergelijke rooskleurige toekomst. Ruim een derde van de geretourneerde kledingstukken wordt namelijk verbrand (‘De ware kostprijs van retourzendingen’, Trouw 4 maart 2024). Het behoeft geen toelichting dat de verbranding van kleding een grote impact op het milieu heeft.
Gelukkig krijgt dit onderwerp zowel in de politiek als in het bedrijfsleven steeds meer aandacht. Zo stellen Kamerleden Kamervragen (Handelingen II 2023/24, nr. 47, item 2, p. 1-4) en legde het bedrijf Wehkamp onlangs de gratis retourzendingen aan banden (‘Strategische vooruitgang en veerkrachtige financiële prestaties’, wehkamp.nl). Wehkamp laat de consument voor ieder geretourneerd product € 0,50 betalen en de eerste resultaten zijn positief: Wehkamp meldt een daling van 14% van het aantal retourzendingen. Ook op Europees niveau krijgt het onderwerp aandacht: onlangs is de Ecodesign-verordening ingegaan, die onder andere de vernietiging van onverkochte producten moet tegengaan per juli 2026 (Verordening (EU) 2024/1781, art. 23 t/m 26 en bijlage VII).
Kortom, een positieve tendens is zichtbaar. In dit kader moet een uitgebreide politieke en maatschappelijke heroverweging van het zogenaamde ‘recht op gratis retour’ verder aangemoedigd worden. Het lijkt een logische stap om gratis retourzendingen op Europees niveau te verbieden in een poging om gedragsveranderingen te bewerkstelligen. Een relatief klein bedrag per retourzending kan immers al leiden tot aanzienlijke veranderingen, zo blijkt uit het voorbeeld van Wehkamp. Krijgen we het zogenaamde recht op gratis retour daarmee op zijn retour?
Dit redactioneel van Inge Bakker & Marilou Schaafsma is verschenen in Ars Aequi december 2024.
Categorie: Redactioneel