Zweedse verkeerschaos en de Omgevingswet

Op 3 september 1967 koos de Zweedse regering ervoor om een nieuwe wet in werking te laten treden op basis waarvan al het verkeer ineens rechts moest gaan rijden, ondanks dat de Zweden daar nog onvoldoende op waren voorbereid. Die te snelle inwerkingtreding zorgde voor massale files en botsingen. Binnenkort zal in ons land misschien hetzelfde gebeuren als de recent in werking getreden Omgevingswet daadwerkelijk moet worden toegepast. Voor die wet was en is immers nog steeds niet iedereen echt volledig klaar, waardoor – net als in Zweden – ongelukken en vertragingen op de loer liggen.

Om vertragingen zoveel mogelijk te voorkomen, deel ik hieronder – als een soort verkeersregelaar – drie versnellingstips met betrekking tot de nieuwe onteigeningsprocedure. Deze wenken zijn geïnspireerd op de adviezen die in Zweden werden gegeven om de verkeerschaos te beperken.

Vertrek zo vroeg mogelijk. Voor overheden is van belang dat zij onder de Omgevingswet reeds kunnen starten met hun onteigeningsreis als er nog slechts een ontwerp planologisch besluit voor het project is. Op dat moment kan er al een ontwerp onteigeningsbeschikking ter inzage worden gelegd. Er moet immers pas een vastgesteld planologisch besluit zijn als er een definitieve onteigeningsbeschikking wordt genomen. Door eerder te vertrekken, kunnen latere vertragingen worden opgevangen.

Leg geen onnodige ritten af. Als overheden vertraging willen voorkomen, moeten zij de overbodige rit naar de rechtbank voor een schikkingszitting achterwege proberen te laten. Die zitting moet onder de Omgevingswet in beginsel plaatsvinden voordat er taxateurs worden benoemd die een advies geven over de schadeloosstelling. Mijn vermoeden is echter dat niemand iets heeft aan zo’n zitting. Het is namelijk een illusie om te denken dat een rechter – die in de regel niet beschikt over taxatiekennis – partijen even in 1,5 uur tijd tot elkaar kan brengen als het gaat om de waarde van een perceel.

Let goed op en reageer snel. Tijdens de onteigeningsreis moeten overheden snel schakelen als een grondeigenaar bedenkingen naar voren brengt bij de rechtbank. De termijn voor de rechtbank om uitspraak te doen over de onteigening begint namelijk te lopen na ontvangst van het verweerschrift. Door snel te reageren, wordt vertraging voorkomen.

Voor andere tips verwijs ik jullie als lezers van Ars Aequi graag naar de diverse wetenschappelijke bijdragen over dit onderwerp, onder meer van mijn hand (zie BR 2023/64). De belangrijkste Zweedse verkeerstip die is gegeven na de invoering van rechts rijden, staat daar echter niet in: no matter who’s right, be sure to be left.

Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi mei 2024.