Tatoeages verdienen meer juridische aandacht!
De Duitse filosoof en schrijver Goethe meende nog dat het tatoeëren van het lichaam een terugval betekent naar een dierlijk stadium. Als dat ooit al de communis opinio was, dan is die ancient history geworden. Tattoos zijn populairder dan ooit en ook steeds meer aanwezig. Hoogleraar Henri Beunders, contemporain historicus, deed onderzoek naar de populariteit ervan: ‘Optocht der tattoos. Jacht op een betekenisvol bestaan’. Kort geleden vierden veel mensen het landskampioenschap van Feyenoord met een tatoeage. En werd het Eurovisie Songfestival gewonnen door de Zweedse Loreen met het nummer Tattoo waarin de tatoeage als metafoor voor de eeuwig voortdurende liefde wordt gebruikt. Naar schatting hebben inmiddels meer dan 1,5 miljoen Nederlanders een of meer tatoeages.
Behalve in het dagelijkse leven speelt de tattoo ook een steeds grotere rol in de rechtspraktijk. Verdachten in strafzaken bijvoorbeeld worden door getuigen herkend aan een opvallende tatoeage. Of asielzoekers die door tattoos met een bepaalde betekenis niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst. De rechter boog zich ook meermaals over de vraag of een werkgever mag eisen dat de werknemer diens tattoo verborgen houdt. Tatoeëerders maken steeds uitgebreidere algemene voorwaarden waarin staat dat er geen garantie is op het gewenst resultaat. Tattoos van teksten en cijfers moeten volgens deze voorwaarden vooraf door de klant worden gecontroleerd. Fouten die eruit voortvloeien zijn voor het risico van de klant.
In mijn eigen aandachtsgebied – het familievermogensrecht – duikt de tattoo ook in verschillende vraagstukken op. Met een tatoeage wordt vaak verwezen naar een liefdespartner, bijvoorbeeld door de naam of de huwelijksdatum te laten tatoeëren. Voetballer Wesley Sneijder ging in 2011 nog een stapje verder door de gezicht van zijn toenmalige echtgenote en actrice Yolanthe Cabau op zijn buik te laten plaatsen. En Yolanthe? Zij liet ‘dank God voor Wesley’ in het Spaans onder haar schouders tatoeëren. Naar aanleiding van het getatoeëerde portret op de buik van Wesley stelde ik mezelf de vraag of je bij scheiding van je ex-partner kunt eisen dat deze een dergelijke tattoo verwijdert. Omdat ik de vraag niet met een eenduidig ‘ja’ of ‘nee’ kon beantwoorden, ontwikkelde ik toen de ‘tattooclausule’, die je in een samenlevingscontract of huwelijkse voorwaarden door de notaris kunt laten opnemen. Hiermee maak je afspraken hoe na scheiding verder te gaan met tatoeages die naar de ex-partner verwijzen.
En wat te denken van de ‘curling grootouders’ die wilden voorkomen dat hun jonge kleinkinderen ooit een grote tattoo zouden laten zetten? De grootouders schonken elk kleinkind 2.000 euro. In de notariële schenkingsakte wilden zij een bewindclausule opnemen die moest gelden totdat de kleinkinderen 35 jaar oud zouden zijn. De bewindvoerder zou echter levenslang op het geld ‘blijven zitten’ als het kleinkind ‘zich met meer dan één tatoeage heeft laten ontsieren groter dan twintig vierkante centimeter (20 cm2)’. Verder mochten ze niet verslaafd raken aan alcohol, drugs en lachgas, niet met justitie in aanraking komen en zouden ze beneden een bepaald BMI moeten blijven. De rechter steekt er een stokje voor: die is van oordeel dat er sprake is van een ‘wurgclausule’. Een soort van financieel dwangmiddel om de kleinkinderen tot in lengte van dagen een bepaalde levensstijl op te leggen.
Ook binnen het erfrecht leeft een interessante vraag met betrekking tot tatoeages. Bij een aantal getatoeëerden bestaat de behoefte hun tattoo na te laten. Bijvoorbeeld aan een museum, bibliotheek of aan iemand anders die ze er een plezier mee denken te doen. Ook is er een initiatief om tattoos van bekende mensen voor het goede doel te verkopen. Maar kan dat, een tattoo in een testament aan iemand vermaken of tattoodonor zijn? Een aantal jaren geleden alweer ging ik op onderzoek uit en schreef ik erover. Helaas lijken er juridische en praktische obstakels te zijn voor een tattoocodicil of tattootestament.
Er zijn dus volop juridische kwesties als het om tattoos gaat en dan heb ik ze hier nog niet eens allemaal vermeld. Wat mij betreft krijgen tatoeages (meer) aandacht in de verschillende onderdelen van het curriculum van de rechtenstudie. Ik doe er graag met mijn studenten verder onderzoek naar. Want nu is nog mijn beste (en misschien niet zo’n juridisch) advies: Think before you ink!
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi juni 2023.
Categorie: Columns