Sweet 16 en de wet: dat mag nog wel wat meer zijn
Mijn petekind Victoria kijkt al maanden reikhalzend uit naar haar zestiende verjaardag. Ik dacht natuurlijk omdat je vanaf zestien jaar een testament mag maken 😉. Toen ik haar dit vertelde, vond ze het heel cool (of zei ze nou ‘vet’?) dat ze een testament mag maken. Maar het verlangen ging begrijpelijk uit naar het vieren van haar sweet sixteen. Ik weet niet of in haar feeststemming mijn boodschap landde dat zij naast een testament voortaan haar eigen medische beslissingen mag nemen.
Het zette me aan het denken. Met deze rechtshandelingen is een geleidelijke overgang naar de juridische meerderjarigheid gecreëerd. Vanaf 18 jaar is er qua rechtshandelingen namelijk ‘van alles mogelijk’. Een gemiddelde 16-jarige weet niet welke rechtshandelingen er in de pre-meerderjarigheid mogen. En dan nog: voor het maken van een testament of het nemen van medische beslissingen moet de pre-meerderjarige wel wilsbekwaam zijn. Dus in staat zijn om zelfstandig een redelijke belangenafweging daarover te kunnen maken. Een pre-meerderjarige die voor een testament bij de notaris komt, lijkt mij een zeldzaamheid. Ik heb nog nooit een testament gemaakt voor een 16- of 17-jarige. Wel maakte ik vaak testamenten voor hun ouders die wilden vastleggen dat hun kinderen pas op 21-jarige of latere leeftijd volwassen genoeg zijn om beslissingen te nemen over de ouderlijke erfenis …
Kunnen we die juridische limbo tussen 16 en 18 jaar niet wat meer betekenis geven? Ik meen van wel. Ken ze ook het actieve kiesrecht (stemrecht) toe! Voor het uitbrengen van je stem hoef je niet wilsbekwaam te zijn, dus is er niet die extra drempel zoals bij testamenten en medische beslissingen. In 2008 werd in die zin artikel 54 van de Grondwet gewijzigd. België en Duitsland gingen ons kort geleden al voor. Daar werd de leeftijd voor het stemmen voor het Europese Parlement verlaagd naar 16 jaar. Laten we dit voorbeeld van onze buurlanden volgen en het ook mogelijk maken dat ze bij de Tweede Kamerverkiezingen kunnen stemmen.
De verlaging van de leeftijd voor het actieve kiesrecht ligt in de lijn dat youngsters niet alleen civielrechtelijk meer vrijheid krijgen met 16 jaar. Vanaf die leeftijd ben je bijvoorbeeld seksueel meerderjarig en mag je een brommer of scooter rijden. Het stemrecht uitoefenen past in de ontwikkeling van hun autonomie. Oké: het brein is dan wel pas rond het vijfentwintigste jaar volgroeid, maar groeien en ontwikkelen is niet alleen een biologisch en neurologisch proces, ook psychologisch én sociaal. Door het stemrecht krijgt de pre-meerderjarige meer verantwoordelijkheid en diens stem wordt letterlijk gehoord. In haar oratie in mei van dit jaar sprak mijn collega Machteld Vonk zich ook positief uit over het toekennen van stemrecht aan kinderen. Zij had daarbij een andere invalshoek, namelijk die van de kinderrechten, en koppelde het niet direct aan de leeftijd van 16 jaar. Er is dus ook nog een heel ander terrein te winnen!
Nu ik toch je aandacht vraag voor de juridische weg naar volwassenheid, wil ik ook nog een lans breken voor de jonge ondernemers. Dit is een groep die toeneemt, zelfs in de leeftijdscategorie tussen de 10 en 14 jaar oud. Het NOS Jeugdjournaal vroeg onlangs cijfers op bij de Kamer van Koophandel: daar staan meer dan drie keer zo veel tieners ingeschreven als vijf jaar geleden. Deze minderjarige ondernemers lopen tegen allerlei juridische en praktische problemen aan. Voor 16-jarigen is er de mogelijkheid aan de kantonrechter handlichting te vragen, zodat zij binnen bepaalde kaders zelfstandig kunnen handelen voor hun bedrijf. De afgelopen jaren werden er steeds meer verzoeken om handlichting gedaan. Hiermee is de praktijkervaring van de handlichting toegenomen en kan het toepassingsbereik beter onderzocht en geëvalueerd worden!
Trouwens: dat van de seksuele meerderjarigheid en het scooter mogen rijden heb ik niet aan mijn petekind verteld. Ik ben immers civilist en allereerst haar ‘Tante Joe’, zoals Victoria mij sinds zij kan praten, noemt. Een soort van tweede moeder maar dan met minder regels en ernst. Wel met duiding van de wereld, bakken vol liefde en wat chaos en hilariteit. Maar even onder ons: het lijkt rap te gaan van minisneakers naar grote moves – je knippert met je ogen en ze is als 16-jarige al onderweg naar het volwassen leven!
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi september 2024.
Categorie: Columns