Knalhard samenleven: over buren, bommen en bemiddeling
Buren kun je niet kiezen. En dat gaat de laatste jaren vaak mis. Soms zelfs flink mis. Burenruzies eindigen niet zelden in aanslagen met explosieven op de voordeur. De politie heeft hierover recent cijfers gepubliceerd: aanslagen op woningen zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. De helft daarvan komt uit het criminele circuit. En over de andere helft spreekt de politie van een maatschappelijke trend. Ruzies tussen buren en familieleden worden ‘uitgevochten’ met explosieven.
Stel je voor: zwaar vuurwerk in de brievenbus, simpelweg omdat de takken van de buren over de heg groeien. Of omdat de buurvrouw de oprit blokkeert met haar bakfiets. In appartementengebouwen gaat het er ook steeds heftiger aan toe. Deze zomer ontstond in een Rotterdamse woontoren zelfs een soort ‘burgeroorlog’. Bewoners gooiden hondenpoep in elkaars brievenbus en staken fietsbanden lek. Met zulke ontwikkelingen vraag ik me af of we iets essentieels missen in ons burenrecht en appartementsrecht. Of zijn we gewoon een stuk onverdraagzamer geworden?
Laten we met dat laatste beginnen. Onderzoek leert dat mensen steeds vaker een korter lontje hebben (letterlijk, in de gevallen waar explosieven aan de deurklink hangen). Een van de oorzaken? De nasleep van de COVID-19-pandemie. Deze heeft ons stressniveau verhoogd, zo blijkt onder meer uit Amerikaans en Nederlands onderzoek. En sociale media en thuiswerken dragen kennelijk er ook aan bij. Hoewel ik niet thuiswerk – althans niet tijdens kantooruren – kan ik me de frustraties voorstellen. Zeker nu het herfst is. Jij moet om 8.30 uur een Teams-meeting in terwijl de buren de dag goed te beginnen door hun tuin te bladblazen. Arghhh …
We wonen en werken in Nederland dicht op elkaar. En we zijn druk bezig met verduurzamen. Kan dat wel allemaal opgelost worden met het buren- en appartementsrecht? Het burenrecht, dat onderdeel uitmaakt van het Burgerlijk Wetboek, regelt zaken zoals erfafscheidingen, overhangende takken, hinder, uitzicht en privacy. Je kunt je afvragen of er voldoende handvatten zijn voor de burenruzies anno nu. De burenruzies over verduurzaming nemen namelijk toe, zo blijkt uit de Juridische Barometer 2023 van Stichting Achmea. De schittering van zonnepanelen en geluidsoverlast van warmtepompen zijn enkele van de nieuwe problemen, terwijl het burenrecht uit 1992 stamt. De kernprincipes daarvan zijn zelfs nog ouder – uit 1838 en, jawel, soms zelfs uit het Romeinse recht. Dus moe(s)t eerst de rechter hier rechtsvormend te werk gaan.
Besluitvorming over zonnepanelen op een appartementencomplex bijvoorbeeld kan binnen de Vereniging van Eigenaars (VvE) vastlopen en tot flinke conflicten leiden. De Wet verbetering functioneren VvE’s uit 2018 heeft nog niet het gewenste effect. Die regels worden nog niet altijd nageleefd en passen waarschijnlijk minder goed bij VvE’s met maar een klein aantal eigenaren. Volgens Vereniging Eigen Huis zijn er nu conflicten in ruim 40% van de VvE’s. En gelukkig is het zojuist verschenen boek Een aardig meisje van Elvin Post fictie, maar de VvE is daar wel het decor van een moord. Op een onderhoudende manier passeren hierin veel problemen de revue van het samen leven in één gebouw.
Gerechtelijke procedures tussen buren of in een VvE kunnen een oplossing bieden, maar ze verstoren de relaties vaak definitief. Daarom zijn initiatieven zoals voorRecht bij de rechtbank Noord-Holland een goed idee. Het biedt een praktische buitengerechtelijke oplossing voor conflicten in appartementengebouwen. Ook zetten gemeenten zich in voor buurtbemiddeling. Er kan echter meer gebeuren. Zou het niet een idee zijn om burengeschillen het eerste type civielrechtelijk conflict te maken waarvoor een wettelijke verplichting geldt: ‘eerst mediation proberen, dan pas naar de rechter’?
Maar we hebben meer nodig om letterlijk explosieve situaties tussen buren te voorkomen. Zelfs de rijdende rechters (met of zonder hoed) en de politie slagen daar helaas niet in. Er bestaat niet zoiets als collectieve therapie voor onze samenleving. Maar hopelijk vinden we een modus waarin we wat verdraagzamer en liever voor elkaar zijn. Want in plaats van met vuurwerk kunnen we toch ook gewoon met een glimlach en een pizza bij de buren aan de deur komen – want wie kan er nu kwaad zijn als je een lekkere slice deelt? Losjes geïnspireerd op een uitspraak van Moeder Theresa: vrede begint met een glimlach en … een stuk pizza. En voor ‘pizza’ kunt je natuurlijk van alles lezen. Ook bloemen en taart.
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi november 2024.
Categorie: Columns