Ben en Wael
‘Ik pomp alles op wat ik kan oppompen.’ Misschien gaat deze maand een streep door deze fameuze woorden van Ben van Beurden, de vorige Shell-topman, als het hof Den Haag het reductiebevel tegen Shell in stand houdt. Voor het klimaat zou dat een goede zaak zijn. Een lichtpunt is ook de inmiddels aangenomen Europese plicht voor grote ondernemingen om een transitieplan te maken. Maar laten we eerlijk zijn: het gaat niet genoeg zijn. Parijs is bijna een gepasseerd station en kritieke klimaatgrenzen komen in zicht. De economie moet groener, voordat Groenland groen wordt.
Eén belangrijke factor blijft vaak onderbelicht: het geld. Reductiebevelen, zorgplichten en transitieplannen zijn mooi, maar om ze waar te maken is geld nodig. Dat geld vliegt nu naar de aandeelhouders, in steeds grotere hoeveelheden, via het uitkeren van dividend en het inkopen van eigen aandelen. Alleen al Shell heeft haar aandeelhouders in drie jaar tijd 75 miljard dollar cadeau gedaan, een verdubbeling ten opzichte van de drie jaar daarvoor. ‘We kunnen niet rechtvaardigen dat we voor een laag rendement gaan’ en we zijn ‘genadeloos’ in het verbeteren van de prestaties voor aandeelhouders – recente uitspraken van Wael Sawan, de huidige topman, wijzen nog niet op een groene koersverandering. En er is nog iets: hebben Shell en andere klimaatbelastende ondernemingen straks voldoende in kas om klimaatschade te vergoeden? Wat nu naar de aandeelhouders gaat, kan in 2040 niet naar de miljoenen die hun huis in de Gangesdelta hebben moeten verlaten.
Het klimaat wat meer, de aandeelhouders een beetje minder. Hoe regelen we dit? Er liggen al goede voorstellen. Zo stelt Van der Horst een transitiereserve voor: de plicht om een deel van de jaarlijkse winst te storten in een klimaatfonds. Ook denkt zij aan een maatschappelijke weigeringsgrond: de mogelijkheid (of plicht) voor het bestuur om een door de aandeelhouders gewenste winstuitkering te blokkeren als dat nodig is voor het doen van klimaatinvesteringen (Ondernemingsrecht 2023/98). Jammer genoeg vergen beide ideeën een wetswijziging, haaks op het politieke tij. Van het kabinet valt zoiets niet te verwachten. Integendeel, het regeerprogramma wil de geplande belasting op aandeleninkoop terugdraaien.
Ik zou denken: het kan al naar geldend recht. Een wetswijziging is niet nodig. Als het uit klimaatoogpunt (of breder: uit ESG-perspectief) onverantwoord is om winst uit te keren of aandelen in te kopen, kan het besluit daartoe in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid. Aandeelhouders mogen hun eigenbelang dienen, maar daar zitten grenzen aan, zo heeft de Ondernemingskamer recent nog bevestigd (ECLI:NL:GHAMS:2022:302). De belangen van stakeholders en de samenleving als geheel mogen niet volslagen worden genegeerd, evenmin als het belang van de onderneming. De huidige koers van Shell schaadt niet alleen anderen, hij bedreigt op lange termijn ook het voortbestaan van Shell zelf. Als Ben en Wael toch blijven pompen, verplicht hen dan op z’n minst de opbrengsten te gebruiken als force for good.
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi november 2024.
Categorie: Columns