De Madrid-conferentie en de rechten van de mens

De bijeenkomst van 33 Europese en 2 Noord-Amerikaanse staten, die van 11 november 1980 tot 5 maart 1981 in Madrid heeft plaats gevonden, is de tweede zogenaamde follow-up-conferentie in het kader van de Slotakte  van Helsinki. De eerste zodanige bijeenkomst van vertegenwoordigers van de Ministers van Buitenlandse Zaken is eind 1977/begin 1980 gehouden in Belgrado.

De Slotakte van de Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa werd op 1 augustus 1975 ondertekend door de staatshoofden en regeringsleiders van de Verenigde Staten, Canada en alle Europese staten met uitzondering van Albanië. Het document is het resultaat van langdurige en zeer intensieve onderhandelingen tussen de deelnemende stalen, die in verschillende fasen, afwisselend te Helsinki, Geneve en wederom Helsinki, zijn gevoerd van 22 november 1972 tot 1 augustus 1975. Deze onderhandelingen over een groot aantal uitermate gevoelige zaken op politiek, militair, economisch, humanitair, cultureel en educatief gebied konden met succes worden afgesloten, doordat vanaf de zestiger jaren het klimaat van de Koude Oorlog geleidelijk had plaats gemaakt voor verbeterde betrekkingen tussen Oost en West.

Van deze ontspanning of détente vormt de Slotakte zowel een neerslag als ook een nieuw vertrekpunt. De opstellers hebben zich namelijk niet beperkt tot de vastlegging van de in 1975 bestaande situatie, maar hebben  tevens een mechanisme in het leven geroepen, dat gericht is op verdergaande verbeteringen in de onderlinge verhoudingen. Dit is neergelegd in het laatste gedeelte van de Slotakte handelend over de zg. follow-up, waarin  wordt bepaald dat de deelnemende staten vastbesloten zijn het multilaterale proces van de détente voort te zetten ‘door over te gaan tot een grondige gedachtenwisseling over de tenuitvoerlegging van zowel het bepaalde in de Slotakte als van de door de Conferentie behandelde aangelegenheden, alsook … over de verdieping van hun wederzijdse betrekkingen, de verbetering van de veiligheid en de ontwikkeling van de samenwerking in  Europa, alsmede de ontwikkeling van het ontspanningsproces in de toekomst.’

Daarmede is tevens het algemene mandaat van de Madrid-conferentie aangegeven: toetsing van de tot nu toe geboekte resultaten enerzijds en bespreking van nieuwe voorstellen anderzijds.