Waarom moeilijker schrijven terwijl het makkelijker kan? Man en paard in juridische teksten!
Veel van de brieven die je als burger van de overheid ontvangt, zijn langdradig en ingewikkeld. Er is nu een sticker waarmee je zo’n brief retour kunt sturen. Hierop staat: ‘Retour afzender, deze brief is te ingewikkeld voor mij, stuur een versie in makkelijke taal’. Deze sticker heeft in ambtenarenkringen als bijnaam de ‘sticker des doods’ gekregen. Voor juristen is taal een belangrijk ‘gereedschap’. Naast ambtenaren zijn er ook juristen die moelijker schrijven terwijl het makkelijker kan. Misschien dat zij binnenkort een brief terugontvangen met de ‘sticker des doods’. Deze sticker voorkomen? Alleen met het vervangen van jargon door makkelijker woorden, ben je er niet. Er is zoveel meer dat je moet doen om je tekst toegankelijker te maken. Het gaat bijvoorbeeld om kortere zinnen en betere indeling van je tekst.
Het is natuurlijk prima om met andere juristen te communiceren in juridisch jargon. Maar als je bijvoorbeeld een contract maakt, dan is het voor de wilsovereenstemming tussen partijen essentieel dat ze ook begrijpen wat erin staat. Omdat een tekst die ik als notarieel jurist maak niet alleen door collega-juristen, maar ook door contractspartijen gelezen wordt, ben ik tot een hybride taalgebruik gekomen. Voor de contractspartijen schrijf ik zoveel mogelijk in ‘gewone’ taal. En voor de collega-jurist volgt daarop bij elke bepaling een juridische duiding, waarbij ik verwijzing naar wetsartikelen niet schuw. Met mijn ‘hybride taalgebruik’ hoop ik andere juristen te inspireren, met name die juristen die het belangrijk vinden om met hun teksten dichtbij de wettekst te blijven. Dit hybride taalgebruik heeft wat mij betreft het beste uit beide werelden: uit die van de cliënt als uit die van de jurist.
Behalve voor de wilsovereenstemming is het taalgebruik in een juridische tekst ook relevant voor iemands wilsbekwaamheid. Dit zien we terug in een uitspraak van de rechtbank Limburg. Hierin ging het om de vraag of een ‘dame op leeftijd’ wilsbekwaam was ten tijde van het maken van haar testament. Voor een antwoord op deze vraag moet (postuum) worden beoordeeld of de dame tot een redelijke waardering in staat was van de bij het testament betrokken belangen. Volgens de rechter was het aannemelijk(er) dat zij hiertoe in staat was, omdat het testament niet ingewikkeld was en niet in jargon maar eenvoudige taal geschreven was.
Schrijven in heldere en eenvoudige taal kan eigenlijk pas als je eerst een heldere boodschap hebt bedacht. Het publieksbericht op rechtspraak.nl over de rechtszaak tussen Rachel en Roxeanne Hazes had als kop: ‘Weduwe geen erfgenaam maar wel recht op erfenis’. Juristen begrijpen dat hiermee gedoeld wordt op de verdeling van de huwelijksgemeenschap die tussen Rachel en André bestond. Maar op deze paradox gingen de socials helemaal los. De redacteur van het bericht op rechtspraak.nl voelde tijdens het schrijven vast de hete adem van RTL Boulevard en Shownieuws in de nek.
Als we gestimuleerd door de sticker (nog) meer ons best gaan doen op de toegankelijkheid en duidelijkheid van teksten, wil ik nog een lans breken voor het ‘scenario-denken’! Verschillende scenario’s uitwerken, maakt contracten compleet. Op de Open Dag van mijn universiteit geef ik dat juristen-in-spe graag mee aan de hand van een arrest van hof Amsterdam van 2011. Na een scheiding wordt een paard – Tjalle fan Bokkum genaamd – toebedeeld aan de vrouw. De man betaalt paardenalimentatie in de vorm van de stallingskosten. Als de man onverwacht overlijdt, stapt de vrouw naar de rechter om de erfgenaam van de man te laten ‘veroordelen’ de paardenalimentatie door te betalen. In het echtscheidingsconvenant stond dat de man de stallingskosten van het paard voldoet ‘tot aan de dood’. Maar ja, wie z’n dood? Dat van de man of van het paard? De rechter oordeelde dat met het onverwachte overlijden van de man en de hoge leeftijd van het paard op het moment van de scheiding, de dood van het paard werd bedoeld. Het spreekwoord ‘man en paard noemen’ krijgt hiermee ook een heel letterlijke betekenis. Behalve duidelijke taal spreken, had in het echtscheidingsconvenant zowel de dood van de man als van het paard moeten worden uitgewerkt. Met de lezer ben ik benieuwd hoe lang de erfgenaam de paardenalimentatie heeft moeten doorbetalen!
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi mei 2023.
Categorieën: Columns, Geen categorie