Wanneer je airfryer meer data van je heeft dan je erfgenamen
Soms denk ik: het is een wonder dat we nog zelfstandig kunnen ademhalen zonder algoritmes. De auto start namelijk ’s ochtends met een routevoorstel naar het werk, de thermostaat weet precies wanneer we thuiskomen en de smartwatch sommeert tot extra beweging. En al die handige technologie verzamelt ongemerkt ook bergen aan gegevens over ons. Maar wie heeft er recht op die data, en wie houdt de controle, ook na je dood?
De overheid wijst ons er inmiddels op dat we voorbereid moeten zijn op 72 uur zonder elektriciteit, stromend water, internet en slimme apparaten. Maar hoe realistisch is dat? Zelfredzaamheid klinkt mooi – en is waarschijnlijk meer nodig – maar we kunnen niet eens meer een ei bakken zonder een YouTube-video of AI-prompt.
Onze huizen, auto’s en zelfs ons lichaam zitten vol slimme apparaten. Ze volgen, meten en bewaren meer dan we denken. Sommige mensen halen hun schouders op: ‘Wie zou mijn data tussen die van miljarden mensen interessant vinden?’ Anderen vertrouwen op de wet. De AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) verplicht bedrijven tot zorgvuldige omgang met persoonsgegevens. Maar ons eigen gedrag? Militairen die op Strava hun hardlooprondjes delen – vanaf een militaire basis – laten zien hoe snel onschuldige data gevoelige informatie wordt. Omroep Gelderland kwam erachter dat meer dan duizend militairen dat doen. De vijand kan in een paar kliks hun profielfoto’s en legerbasis vinden. Wat begint als een handige app om je sportprestaties te delen, eindigt soms als onbedoelde inlichtingenbron.
Misschien zijn we allemaal wel een beetje zoals die militairen. Locatiegegevens delen en slimme apparaten koppelen aan accounts, zonder er echt bij stil te staan. Gedachteloos op ‘accepteren’ klikken bij cookies. Intussen worden onze data verzameld, opgeslagen en mogelijk doorverkocht. Zonder dat we er nog grip op hebben. In 2024 kwamen er zo’n 7.000 meldingen binnen bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude. En niet alleen data van levende, maar ook van overleden mensen worden door cybercriminelen misbruikt. Zo kan je overleden oom plotseling ‘actief’ worden op social media en misleidende berichten plaatsen.
Zowel het strafrecht als de AVG beschermen alleen levende personen, waardoor misbruik van persoonsgegevens van overledenen – zoals bij identiteitsfraude of doxing – vaak buiten bereik van de wet blijft. Criminelen die gegevens van overledenen gebruiken, zijn wat dat betreft dus vogelvrij. Daarom is het belangrijk dat we nadenken over wat er met onze digitale erfenis gebeurt. Ik pleit dan ook al ruim 15 jaar de ‘digitale nalatenschap’ goed te regelen zodat bijvoorbeeld accounts op de socials kunnen worden afgesloten. Hiervoor heb ik de digitale paragraaf in een testament geïntroduceerd. Want er is niet zoiets als een ‘noodknop’ waarmee data van een overledene in één klap verdwijnen. En hoewel er niet alleen een individueel, maar ook een maatschappelijk belang is dat de gegevens van overledenen worden ‘beschermd’ of makkelijker zijn te verwijderen, blijft wetgeving hiervoor uit.
Wist je trouwens dat er tegenwoordig smart airfryers zijn die precies registreren wanneer en hoe vaak je hem gebruikt? Sommige modellen verzamelen zelfs gegevens over je energieverbruik en je favoriete recepten. Je airfryer weet misschien wel meer over je dan je lief is. Tijdens mijn hoorcolleges ben ik vermoedelijk iets té enthousiast over mijn eigen (not smart) airfryer, een magisch apparaat waaruit ik complete maaltijden tover. Omdat menig studentenhuis er een heeft, leent de airfryer zich als aanknopingspunt voor abstracte stof die ik moet doceren. De airfryer is niet alleen bij studenten geliefd, maar wordt soms ook betwist. Bijvoorbeeld door ex-partners. Dat las ik niet alleen op rechtspraak.nl, maar ook op de site van Coolblue, toen ik weer naar de felbegeerde Ninja airfryer met twee lades keek. ‘Mijn ex nam de eerste Ninja airfryer mee … ik kan eerlijk zeggen dat dat het enige was wat ik miste. Gelukkig kon ik precies dezelfde opnieuw kopen!’
Terwijl we ons zorgen (moeten) maken over de digitale nalatenschap, verzamelen onze slimme apparaten gewoon verder. Misschien moeten we ons toch maar eens voorbereiden op die 72 uur zonder internet. Maar eerst probeer ik een recept uit mijn nieuwe kookboek van Jamie Oliver: Easy Airfryer, gekregen van mijn Mr. Law met Valentijnsdag. In plaats van bloemen. Want sommige oerwetten zullen nooit veranderen: de liefde van de man gaat … nog altijd door de maag.
Deze column is eerder verschenen in Ars Aequi april 2025.
Categorie: Columns